آیا متفورمین باعث کاهش وزن می‌شود؟ آنچه باید قبل از مصرف متفورمین بدانید

آیا سعی دارید وزن کم کنید؟ متفورمین می‌تواند کاری فراتر از بهبود کنترل قند خون انجام دهد. این دارو ممکن است به کاهش اضافه وزن سرسخت و لجوج شما کمک کند. در اینجا به آنچه لازم است در مورد متفورمین و کاهش وزن بدانید، می‌پردازیم.

متفورمین برای کاهش وزن طراحی نشده است اما محققان ارتباطی بین این دارو و کاهش وزن پیدا کرده‌اند

اگر دیابت نوع ۲ را با گلوکوفاژ (متفورمین) مدیریت می‌کنید، ممکن است به خوبی با عوارض جانبی ناخواسته این دارو  یعنی ناراحتی معده، اسهال، دردهای عضلانی و خواب آلودگی آشنا باشید. اینها می‌توانند عوارض واقعی و آزار دهنده باشند اما احتمالا از یکی از عوارض جانبی متفورمین با آغوش باز استقبال می‌کنید، به خصوص اگر قصد کاهش وزن داشته باشید.

متفورمین برای کاهش وزن طراحی نشده است اما محققان ارتباطی بین این دارو و کاهش وزن پیدا کرده‌اند. تحقیقات گذشته به این نتیجه رسیدند که این دارو می‌تواند به عنوان درمانی برای اضافه وزن عمل کند، اگرچه مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

متفورمین چیست و چگونه عمل می‌کند؟

متفورمین یک داروی رایج دیابت نوع ۲ است که سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) آن را برای درمان قند خون بالا یا هیپرگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تأیید کرده است.

مینیشا سود، پزشک متخصص غدد در نیویورک می‌گوید: «متفورمین به عنوان یک داروی خط اول در درمان دیابت نوع ۲ در نظر گرفته شده است و عمدتاً با کاهش میزان گلوکز آزاد شده توسط کبد عمل می‌کند. همچنین آن به هورمونی به نام انسولین کمک می‌کند تا با کمک به ماهیچه‌ها در استفاده مؤثرتر از گلوکز، بهتر کار کند. وقتی انسولین بهتر کار می‌کند  و حساسیت به انسولین بهبود می‌یابد، سطح انسولین یک فرد کمتر از آن چیزی می‌شود که در غیر اینصورت ممکن بود باشد.»

به گفته مایو کلینیک، هیچ درمانی برای دیابت نوع ۲ وجود ندارد اما بر اساس مطالعه‌ای که در آوریل ۲۰۱۹ در مجله Nutrients منتشر شده است، ترکیب مناسب دارو و سبک زندگی سالم می‌تواند سطح قند خون را تثبیت کند و در برخی موارد حتی باعث بهبود دیابت نوع ۲ شود که البته این، هدف نهایی هر درمان دیابت است.

کلینیک کلیولند خاطرنشان می‌کند از آنجایی که این دارو به بدن شما کمک می‌‌نماید تا سطح کلی قند خون‌تان را کاهش دهد و توانایی پاسخ به انسولین را بازیابی کند، نه تنها احساس بهتری خواهید داشت بلکه ممکن است خطر عوارض متعاقب قند خون بالا مانند بیماری قلبی و آسیب کلیوی، آسیب عصبی یا نوروپاتی دیابتی و آسیب چشم (از نظر بالینی رتینوپاتی نامیده می‌شود) را کاهش دهید.

چرا متفورمین باعث کاهش وزن می‌شود؟

رابطه بین متفورمین و وزن نامشخص است، اما چندین نظریه توضیحات احتمالی را برای نوسانات وزن ارائه می‌دهند.

به عنوان مثال متفورمین ممکن است بر علائم گرسنگی تأثیر بگذارد. در یک مطالعه کوچک روی ۱۲ زن مبتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ که انسولین مصرف نمی‌کردند، به هر شرکت کننده به طور تصادفی دو دوزمتفورمین ( ۸۵۰ میلی گرم یا ۱۷۰۰ میلی گرم) یا دارونما سه بار در روز به مدت سه روز داده شد. هر شرکت کننده سه بار در مطالعه شرکت کرد، بنابراین آنها هر دوز و دارونما را دریافت کردند. شرکت کنندگان در روز سوم هر مطالعه، یک تست وعده غذایی انجام دادند و میزان گرسنگی خود را قبل از غذا ارزیابی نمودند. محققان دریافتند که سطح گرسنگی در گروه متفورمین به طور قابل توجهی پایین‌تر بود، به خصوص با دوز ۱۷۰۰ میلی گرمی در مقایسه با دوز کمتر متفورمین یا دارونما.

مطالعه دیگری که در می ۲۰۲۰ در مجله Diabetes Care منتشر شد، نشان داد که وقتی شرکت کنندگان دوز متفورمین خود را ۱۰۰۰ میلی گرم یا بیشتر افزایش دادند، به طور قابل توجهی وزن بیشتری را نسبت به افرادی از دست دادند که دوز متفورمین خود را تغییر نداده یا دوز خود را کاهش داده بودند. تحقیقات نوظهور گزارش شده در مجلات از جمله «گزارش‌های کنونی چاقی» نشان می‌دهد که متفورمین همچنین ممکن است در نتیجه ایجاد تغییرات در مراکز اشتها در مغز، تغییرات در میکروبیوم روده و معکوس کردن روند تغییرات متابولیک که معمولاً با افزایش سن رخ می‌دهد، به کاهش وزن منجر شود.

پس این احتمال وجود دارد که عوارض جانبی دارو بر مصرف غذای شما تأثیر بگذارد. رهاف آل بوچی، RDN، سخنگوی رسانه‌ای مستقر در بالتیمور برای آکادمی تغذیه و رژیم غذایی و صاحب شرکت تغذیه درخت زیتون، می‌گوید: «برخی از افرادی که متفورمین مصرف می‌کنند، ممکن است عوارض جانبی گوارشی مانند حالت تهوع و اسهال را تجربه کنند.»

بر اساس مطالعه‌ای که در آوریل – ژوئن ۲۰۱۷ مجله Research in Pharmacy Practice منتشر شد، عوارض جانبی گوارشی، شکایت اولیه کسانی است که قرص متفورمین را در فرمولاسیون اصلی خود دریافت می‌کنند. شایع‌ترین علائم استفراغ، اسهال و حالت تهوع است که بین ۲ تا ۶۳ درصد افراد مصرف کننده دارو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ناراحتی می‌تواند به قدری شدید باشد که تمایل چندانی به غذا خوردن نداشته باشید و متعاقباً کالری کمتری مصرف کنید. با توجه به یک بررسی قدیمی، فرم‌های طولانی رهش متفورمین عوارض جانبی مستند (ثبت شده) کمتری دارند.

آیا کاهش وزن طولانی مدت با متفورمین امکان پذیر است؟

به طور متوسط کاهش وزن پس از یک سال مصرف این دارو فقط ۳ کیلوگرم است

با اینکه متفورمین می‌تواند به کاهش وزن منجر شود، مقدار وزنی که از دست می‌دهید ممکن است بسیار کمتر از حد انتظار باشد. طبق تحقیقات گذشته، به طور متوسط کاهش وزن پس از یک سال مصرف این دارو فقط ۳ کیلوگرم است.

دکتر سود می‌گوید در حالی که متفورمین اغلب برای افرادی که سطح انسولین بالایی داشته و در کاهش وزن مشکل دارند تجویز می‌شود، اما این یک راه حل معجزه آسا برای کاهش وزن نیست. به عبارت دیگر در صورت پرخوری و زندگی بی تحرک، انتظار تغییر چشمگیر وزن را نداشته باشید. شما باید یک برنامه کاهش وزن معقول با تغذیه سالم و فعالیت بدنی را دنبال کنید تا تغییرات قابل توجهی در وزن مشاهده نمایید.

او می‌گوید: «اگر فردی از عادات سالم پیروی نکند، مصرف متفورمین به کاهش وزن او منجر نخواهد شد. اگر شما مستعد سطوح بالای انسولین هستید، مهم است که از یک رژیم غذایی سالم حاوی مقدار کمی کربوهیدرات و قندهای تصفیه شده پیروی نمایید تا از مصرف این دارو حداکثر بهره را ببرید.

به خاطر داشته باشید که اگرچه ممکن است در هنگام مصرف این دارو، عدد روی ترازو کاهش یابد اما این کاهش وزن می‌تواند موقتی باشد. پس از قطع مصرف دارو و بازگشت اشتهای شما به حالت عادی ممکن است وزن کاهش یافته را دوباره به دست آورید، از این رو  دنبال کردن یک سبک زندگی سالم اهمیت دارد.

با این حال یک مطالعه که در می ۲۰۱۹ در Annals of Internal Medicine منتشر شد، نشان داد افراد حاضر در یک برنامه پیشگیری از دیابت که حداقل ۵ درصد از وزن بدن خود را پس از یک سال از دست دادند، در صورت قرار گیری در گروه متفورمین (در مقایسه با گروه دارونما یا اصلاح سبک زندگی) به احتمال بیشتری می‌توانستند کاهش وزن خود را در دراز مدت حفظ نمایند.

آیا افراد غیر دیابتی می‌توانند متفورمین مصرف کنند؟

اگر دیابت نوع ۲ نداشته باشید چطور؟ آیا می‌توان متفورمین را برای کاهش وزن مصرف کرد؟ این یک سوال عالی است و پاسخ کوتاه آن بله است.

سود توضیح می‌دهد که متفورمین به صورت بدون برچسب (خارج از دستور) یا بغیر از هدف مورد نظرش که توسط FDA  تأیید شده است، برای مدیریت وزن در افراد بدون دیابت نوع ۲ به کار می‌رود.

برخی شواهد نشان می‌دهند که متفورمین ممکن است برای این افراد مفید باشد: یک بررسی در سال ۲۰۱۸ که اثربخشی متفورمین را برای کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن و چاقی بدون دیابت بررسی کرد، به این نتیجه رسید که این دارو به طور قابل‌ توجهی شاخص توده بدنی (BMI) را در نوجوانان و بزرگسالان کاهش می‌دهد.

اما به خاطر داشته باشید که این دارو فقط با نسخه در دسترس است و برای افراد بدون دیابت نوع ۲ مورد تأیید FDA نیست.

اگر دیابت نوع ۲ ندارید اما چاق هستید و سعی دارید وزن کم کنید ، ممکن است پزشک‌تان این دارو را تأیید نماید. اما مجددا یادآوری می‌کنیم که متفورمین جایگزینی برای تغذیه سالم و ورزش منظم که کلیدهای کاهش وزن پایدار هستند، نیست. اگر دیابت نوع ۲ دارید اما نمی‌توانید متفورمین مصرف کنید، این عادات باعث کاهش وزن نیز می‌شود.

آل بوچی می‌گوید: «برخی از افراد ممکن است متفورمین را تحمل نکنند بنابراین مهم است که در مورد گزینه‌های ممکن با ارائه ‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید. دارو یکی از ابزارهایی است که به مدیریت قند خون کمک می‌کند اما باید ابتدا در مورد رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی صحبت کرد زیرا می‌توانند قند خون را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.»

در مورد اینکه چه تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی باید در نظر بگیرید! آل بوچی می‌گوید: «تغییر رژیم غذایی می‌تواند شامل توجه به مصرف کربوهیدرات، خوردن پروتئین و چربی کافی در وعده‌های غذایی، انتخاب غذاهای با فیبر بالا و کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر باشد. او همچنین توصیه می‌کند برای توصیه‌های تغذیه‌ای مناسب با یک متخصص تغذیه معتبر مشورت کنید. آل بوچی می‌افزاید: «تلفیق برخی از انواع حرکات مانند پیاده‌ روی، تمرین با وزنه یا یوگا در بیشتر روزها نیز برای مدیریت قند خون مهم است.»

سخن پایانی در مورد متفورمین و کاهش وزن

با در نظر گرفتن همه موارد، متفورمین می‌تواند در برخی افراد مبتلا به دیابت و بدون دیابت باعث کاهش وزن متوسط شود. با این وجود، دانشمندان هنوز در حال بررسی هستند که چرا این دارو چنین اثری دارد. احتمالا عوامل زیادی در این مسئله نقش دارند از جمله کاهش اشتها به دلیل عوارض جانبی دارو.

در نهایت، متفورمین یک راه حل قطعی و معجزه آسا نیست. مهم‌ترین کاری که می‌توانید برای کاهش وزن انجام دهید( چه برای مدیریت دیابت نوع ۲ یا برای اهداف دیگر) ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی‌تان است. متفورمین را به عنوان کمکی برای این اقدامات در نظر بگیرید.

همچنین به خاطر داشته باشید که FDA در حال حاضر متفورمین را فقط برای افراد خاص مبتلا به دیابت نوع ۲ تأیید کرده است، نه برای کسانی مشکل قند خون ندارند. اگر دارو را برای کاهش قند خون خود به دلیل دیابت مصرف می‌کنید، به خاطر داشته باشید که متفورمین عوارض جانبی دارد که بهتر است با پزشک خود در مورد مدیریت آنها صحبت کنید.

منبع: everydayhealth.com / ترجمه: طیبه جلایر