مروری بر سلامت چشم

داشتن چشمانی سالم و بینایی خوب برای کیفیت زندگی اهمیت بسزایی دارد. شاید فکر کنید در حال حاضر چشمانتان در بهترین حالت خود قرار دارد و هیچ علائم قابل توجهی از بیماری های مربوط به چشم را احساس نکنید، اما در حقیقت ممکن است آنطور که تصورش را می کنید چشم های شما سالم نباشند. بنابراین توصیه می شود سالانه معاینات منظم چشم پزشکی را انجام دهید، چرا که این کار بهترین راه برای محافظت از سلامت چشم است. همچنین اقدامات دیگری وجود دارد که می توانید برای جلوگیری از مشکلات رایج چشم و بینایی انجام دهید.

عوامل موثر بر سلامت چشم

مراقبت نه تنها از چشم‌ها، بلکه به طور کلی از بدن‌ کمک می‌کند تا بینایی‌ واضحی داشته باشید و سلامت چشم‌تان را سال‌ها حفظ کنید. اما در این بین عواملی وجود دارند که طور خاص بر سلامت چشم تاثیر می‌گذارند که عبارتند از:

• تغذیه مناسب: چشم ها برای محافظت از خود در برابر بیماری های چشمی کور کننده مانند: دژنراسیون ماکولا و گلوکوم مرتبط با افزایش سن، به ویتامین ها و مواد مغذی نیاز دارند.
• قرار گرفتن در معرض …: آسیب های چشمی می تواند در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید باشد و یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی در خانه یا محل کار.
• سیگار کشیدن: دود تنباکو خطر ابتلا به چندین بیماری چشمی را افزایش می دهد که می تواند منجر به نابینایی شود.
• شرایط سلامتی: فشار خون بالا، دیابت و مسائلی از این دست خطر ابتلا به بیماری های چشمی و از دست دادن بینایی را افزایش می دهد.
• ضربه: برخود و ضربه به چشم ممکن است به طور غیر منتظره اتفاق بیفتد، مانند یک تصادف رانندگی، یا در نتیجه فعالیتی که چنین خطری را به همراه دارد، مانند انجام برخی از ورزش ها، همچنین کار کردن در برخی مشاغل  مانند جوشکاری که خطر آسیب دیدگی چشمی به دلیل اجسام خارجی فلزی را به دنبال دارد.
• عفونت ها: یکی دیگر از عوامل خطرساز عفونت است که ممکن است به دلیل استفاده نادرست از لنزهای تماسی، قرار گرفتن در معرض آب آلوده، ورم ملتحمه ویروسی یا باکتریایی یا عفونت پس از ضربه اتفاق بیوفتد.

البته در خیلی از مواقع وقوع چنین اتفاقاتی قابل پیش بینی نیست و ممکن است به یکباره اتفاق بیوقتند، اما در عین حال ارزش دارد که از آن ها آگاهی داشته باشید و در صورت وقوع درباره آن ها با چشم پزشک مشورت کنید، به خصوص اگر تجربه برخی از علائم مرتبط با بینایی را نیز دارید:

• سابقه خانوادگی: داشتن بستگانی با سابقه بیماری چشمی، افراد بیشتر را در معرض خطر چنین نگرانی هایی قرار می دهد.
• افزایش سن: برای مثال، دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن، آب مروارید، گلوکوم، کم بینایی و خشکی چشم ممکن است با افزایش سن ایجاد شوند.

چرا انجام معاینات پزشکی ضروری است؟

برنامه ریزی در مورد انجام معاینه چشمی به طور سالانه یکی از مهم ترین کارهایی است که می توانید برای محافظت از چشم ها و بینایی خود انجام دهید. علاوه بر این، چشم ها نکاتی در مورد سلامت کلی بدن ارائه می­دهند که ممکن است در حال حاضر از آن آگاهی نداشته باشید.

در ادامه سه دلیل مهم برای مراجعات منظم سالانه به چشم پزشکی ذکر شده است:

• آزمایش دقت بینایی: دقت بینایی باید به طور منظم بررسی شود تا مطمئن شوید که دید خوبی دارید. برخی از سردردهای آزاردهنده یا خستگی عمومی اغلب ناشی از اصلاحات جزئی یا بیش از حد کم (و یا عدم اصلاح کامل) بینایی است.
• بررسی بیماری های چشم: بسیاری از بیماری های جدی چشم اغلب بدون علامت هستند. برای مثال، آب مروارید گاهی آنقدر تدریجی ایجاد می شود که حتی ممکن است متوجه کاهش بینایی خود نباشید. بنابراین، تشخیص زودهنگام بیماری های چشمی برای حفظ بینایی اهمیت بسزایی دارد.
• آشکارسازی مشکلات رشد: اغلب مشکلات بینایی اصلاح نشده در کودکان منجر به بروز مشکل در یادگیری و خوانش می شود و یا به دیگر مشکلات پزشکی مانند نارساخوانی و ADD دامن می زند. علاوه بر این، مشکل بینایی اصلاح نشده در کودکان اغلب منجر به ایجاد آمبلیوپی (تنبلی چشم) یا استرابیسم (چرخش چشم) می شود که در صورت عدم درمان در اوایل زندگی باعث از دست دادن دائمی بینایی می­شود.

بنابراین توصیه می شود حتما چشم پزشک از سابقه کامل پزشکی و خانوادگی شما آگاهی داشته باشد و از معاینه سالانه خود به عنوان فرصتی برای ارائه اطلاعات به روز شده استفاده کنید.

بیماری های شایع چشم

شایع ترین مشکلات بینایی که به عنوان عیوب انکساری شناخته می شود، عبارتند از:

• نزدیک‌بینی
• دور بینی
• پیرچشمی
• آستیگماتیسم

عیوب انکساری به دلیل ناهنجاری در شکل چشم است که مانع از تمرکز نور مستقیم بر روی شبکیه می شود. پیر شدن عدسی نیز می تواند باعث عیوب انکساری شود. در چنین شرایطی افراد به طور معمول، دچار تاری دید، سردرد، خستگی چشم و پلک زدن های بسیار می شوند. خوشبختانه این مشکلات معمولا با عینک، لنزهای تماسی یا جراحی لیزر اصلاح می شوند.

دیگر بیماری های چشمی عبارتند از:

دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن: این بیماری در ابتدا هیچ گونه علائمی ندارد، اما در معاینات چشم متسع شده قابل تشخیص است به طوری که در آن رسوبات زرد رنگی در زیر شبکیه مشاهده می شود.

آب مروارید: در این بیماری عدسی چشم کدر می شود و تاری دید، روشنایی زننده، دید ضعیف در شب یا بینایی رنگی محو شده ای را در پی دارد. خوشبختانه با جراحی قابل اصلاح است.

گلوکوم: گلوکوم نوعی آسیب به عصب بینایی است که در اثر افزایش فشار چشم یا سایر عوامل دیگر ایجاد می­شود. این بیماری در ابتدا هیچ گونه علائمی ندارد (به همین دلیل گاهی اوقات به آن «دزد پنهان بینایی» می­گویند)، اما به مرور زمان منجر به کم شدن میدان دید می شود، تا جایی که فرد به طور کامل بینایی اش را از دست می دهد.

سندرم خشکی چشم: اگر چشمانتان به قدر کافی اشک تولید نمی کند، باعث می شود تا چشم‌هایتان خراشیده، خشک، ریگ دار و دچار سوزش شود. در این بیماری فرد پلک هایی سنگین و تاری دید را تجربه می کند.

ورم ملتحمه (چشم صورتی): این بیماری التهاب یا عفونت غشای شفافی است که قسمت سفید کره چشم و پلک داخلی را می پوشاند. یکی از علت های بروز این بیماری وجود باکتری یا ویروس است که بیماری را مسری می کند و ممکن است یا در اثر آلرژی یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ایجاد شود. از جمله علائم آن می­توان به قرمزی، خارش، پارگی، ترشح و غیره اشاره کرد.

آستنوپی (خستگی چشم): امروزه، این بیماری به دلیل استفاده از تلفن های هوشمند و سایر دستگاه ها شیوع بیشتری پیدا کرده است و ممکن است فشار چشم، درد چشم، تاری دید و علائمی از این دست را احساس کنید.

خال مشیمیه: این ها خال هایی هستند که در شبکیه چشم ایجاد می شوند و مانند سایر خال های روی پوست، نیاز به مشاهده سالانه دارند تا مشخص شود که آیا رشد یا تغییر داشته اند یا نه.

نزدیک بینی شدید/دژنراسیون شبکه ای: برای آن دسته از بیمارانی که چشم‌هایی بسیار نزدیک‌بین دارند (با -6.00 دیوپتر تجویزی یا بیشتر)، ممکن است تغییرات ساختاری در پشت چشم آن ها ایجاد شود. این تغییرات اغلب در حاشیه دور چشم اتفاق می افتد و معاینه اتساع چشم قادر است ضعف در شبکیه را بررسی کند که به آن وضعیتی به نام انحطاط شبکه گفته می شود. انحطاط شبکه باعث افزایش خطر ایجاد سوراخ‌ها، پارگی‌ها و جداشدن شبکیه می شود؛ بنابراین، نظارت بر این نواحی بسیار مفید است.

رتینوپاتی دیابتی: دیابت منجر به آسیب چشم می شود و در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد. اما به تدریج پیشرفت می کند، به طوری که ممکن است شناورهایی را مشاهده کنید، دید مرکزی تاری داشته باشید، بینایی تان در شب ضعیف شود و یا دچار خونریزی چشم شوید.

جدا شدن خلفی زجاجیه: این بیماری باعث افزایش ناگهانی  «لکه های شناورها» یا «لکه های تار عنکبوت» در چشم می شود، زیرا زجاجیه به دلیل پیری یا ضربه از شبکیه جدا شده است که در نهایت منجر به پارگی یا جدا شدن شبکیه می شود.

جداشدن شبکیه: در این بیماری، فرد به طور ناگهانی لکه ها یا نورهایی را مشاهده می کند و دچار تاری دید می شود. در چنین شرایطی باید بدانید که وضعیت اورژانسی اتفاق افتاده و به درمان فوری نیاز دارد تا از کاهش شدید بینایی یا کوری جلوگیری شود.

نکاتی برای حفظ سلامت چشم

انجام معاینه سالیانه چشم متسع شده کمک می کند تا مشکلات چشمی خیلی زود و اغلب پیش از بروز علائم، تشخیص داده می‌شوند. علاوه بر این، چندین راه کار وجود دارد که می توانید برای حفظ سلامت چشم ها انجام دهید.

• بهتر است یک رژیم غذایی سرشار از انواع میوه ها و سبزیجات (به خصوص هویج و سبزیجات با برگ های تیره) را دنبال کنید. همچنین، ماهی هایی مانند سالمون، تن و هالیبوت که غنی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند را در سبد غذایی تان بگنجانید.
• هنگامی که در خارج از منزل هستید از عینک آفتابی مسدود کننده اشعه های UV-A و UV-B استفاده کنید.
• سیگار را ترک کنید و یا هرگز شروع نکنید.
• در صورت اضافه وزن، وزنتان را کم کنید و یا اگر در محدوده وزن سالم هستید، آن را حفظ کنید.
• مقدار توصیه شده ورزش روزانه برای سلامتی را انجام دهید.
• برای ورزش و فعالیت های مرتبط با برخی مشاغل از عینک محافظ استفاده کنید. این عینک ها به منظور جلوگیری از آسیب به چشم در اثر ضربه یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی طراحی شده‌اند.
• برای جلوگیری از عفونت، لنزهای تماسی را پس از استفاده به خوبی تمیز و ضدعفونی کنید و طبق توصیه های گفته شده آن ها را به موقع دور بیندازید.
• برای مدیریت فشار خون بالا و دیابت با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشورت و همکاری داشته باشید.
• هنگام استفاده از صفحه نمایش یا انجام هر فعالیت دیگری که نیاز به تمرکز مداوم چشم دارد، استراحت کنید. 20/20/20 را به خاطر بسپارید: هر 20 دقیقه، دست کم 20 فوت (6 متر) جلوتر از خود به مدت 20 ثانیه نگاه کنید.

سخن پایانی

برخی از افراد ممکن است تقریبا تمام زندگی خود را بدون هیچ نگرانی قابل توجهی در رابطه با سلامت چشم بگذرانند، در حالی که برخی دیگر به این اندازه خوش شانس نیستند. در واقع، خطر بینایی بسته به تشخیص متفاوت است. بنابراین، تا جای ممکن هر کاری که از دستتان بر می اید برای سلامت چشمانتان انجام دهید و نسبت به آزمایشات چشمی سالانه متعهد بمانید. هر چند ممکن است فکر کنید مشکلی وجود ندارد؛ با این حال، بهتر است از پزشک بخواهیدبا دقت بیشتری شما را معاینه کند.

منبع: verywellhealth.com / ترجمه: فاطمه شهابی