هرآنچه که باید درباره سرطان پروستات بدانید + نحوه تشخیص و درمان

سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در مردان است و به عنوان یک مسئله جدی در حوزه سلامت جهانی شناخته می‌شود. علائم این بیماری، اغلب در مردان بالای ۵۰ سال بروز می‌کند، اما در برخی موارد ممکن است در سنین پایین‌تر نیز ظاهر شود. در این مقاله، به بررسی جزئیاتی درباره سرطان پروستات، از جمله علائم، عوامل خطرساز، روش‌های تشخیص و پیشگیری و گزینه‌های درمانی پرداخته خواهد شد.

سرطان پروستات چیست؟

پروستات یک غده کوچک در سیستم تناسلی مردان است که در پایین مثانه قرار دارد و توسط لوله‌ ادراری احاطه شده است و کار آن تولید مایع منی است.

سرطان پروستات یعنی رشد غیر طبیعی سلول‌های سرطانی در این ناحیه.

سرطان پروستات به وضعیتی اشاره دارد که سلول‌های غیرطبیعی در این غده شروع به رشد می‌کنند. این رشد غیرطبیعی باعث بزرگ شدن و التهاب پروستات می‌شود که در نتیجه منجر به تنگ شدن یا حتی مسدود شدن مجرای ادراری می‌شود و در نهایت مشکلاتی مانند دشواری در ادرار کردن و آسیب به مثانه را به دنبال دارد.

همچنین، اگر سلول‌های سرطانی از پروستات به سایر بخش‌های بدن منتقل شوند، فرآیند تشکیل توده‌های سرطانی در سایر اعضا و بافت‌های بدن آغاز می‌شود، که این مرحله به عنوان پیشرفته‌ترین مرحله‌ی بیماری شناخته می‌شود.

علائم و نشانه‌های سرطان پروستات

بسیاری از مردان در مراحل اولیه این بیماری علائم خاصی ندارند. اما در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است علائمی و نشانه‌هایی ظاهر شود. از جمله عوامل خطرساز برای ابتلا به سرطان پروستات می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

• سن بالا
• ژنتیک و سابقه ابتلا در بین اعضای خانواده
• عادات غذایی ناسالم

به طور کلی، علائم این سرطان عمدتا مربوط به آناتومی پروستات است. با توجه به محل قرار گیری غده، زمانی‌که ادرار از مثانه خارج می‌شود، از طریق لوله ای نازکی به نام مجرای ادرار، به طور مستقیم از پروستات عبور می‌کند.

از آنجایی که سرطان پروستات منجر به التهاب و بزرگ شدن این غده می‌شود، باعث تنگ شدن مجرای ادرار شده و مشکلاتی را ایجاد می کند. از جمله مشکلات و علائم شایع عبارتند از:

1.  تکرر ادرار

تکرر ادرار یکی از شایع‌ترین علائم سرطان پروستات است. بسیاری از افراد توجه زیادی به تعداد دفعات ادرارکردن در طول روز نمی‌کنند، اما برخی از مردان که دچار مشکلات مربوط به پروستات شده‌اند، ممکن است به کرات نیاز به ادرار کردن داشته باشند. این علامت می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت نامطلوب پروستات باشد و در صورت تکرار و بهبود نیافتن، مشاوره با پزشک متخصص اورولوژیست توصیه می‌شود.

2. نیاز فوری به ادرار کردن

علاوه بر تکرر ادرار، نیاز فوری به ادرار کردن نیز یکی دیگر از علائم شایع در سرطان پروستات است. یعنی باید به سرعت و در همان لحظه فرد خودش را به دستشویی برساند.

3.  نیاز به ادرار در طول شب (Nocturia)

نوکتوریا یا نیاز مکرر به ادرار در طول شب در مردان مسن بسیار رایج است و ممکن است یکی از علائم مرتبط با سرطان پروستات باشد. البته نوکتوریا دلایل گوناگونی دارد و تنها علت آن سرطان پروستات نیست. علل دیگری مانند تورم پروستات، التهاب پروستات، فشار بر روی مثانه به علت بزرگ شدن پروستات، عوامل روانی، مصرف برخی داروها و مشکلات ادراری دیگر نیز ممکن است منجر به نوکتوریا شوند.

4.  مشکل در ادرار کردن

این مسئله در مردان مسن، به ویژه در صورت وجود سرطان پروستات، بسیار شایع است. اما دلایل دیگری ممکن است وجود داشته باشد که نیاز به بررسی پزشکی دارد. زمانی‌که این مشکل به‌طور مکرر و بدون دلیل ظاهر شود، توصیه می‌شود فرد حتما به پزشک مراجعه کند.

5. زور زدن برای ادرار

گاهی مردان ممکن است با کاهش نیروی خروج ادرار یا سختی در فرایند خروج مواجه شوند، که ممکن است منجر به طولانی شدن زمان تخلیه مثانه شود و یا ادرار به صورت چکه‌چکه خارج شود. این مسئله در مردان مسن به طور طبیعی ممکن است رخ دهد؛ با این حال، اگر این شرایط به طور ناگهانی و بدون دلیل قابل توجیهی اتفاق افتاد، حتما نیاز به مشاوره با پزشک متخصص دارد.

به جز موارد بالا، ممکن است برخی از نشانه‌های سرطان پروستات کمتر شایع باشند، ؛ با این حال، اگر آن‌ها را بشناسید کمک می‌کند زودتر علت بیماری را تشخیص دهید. برخی از این نشانه‌ها عبارتند از:

1.  مشاهده خون در ادرار (هماتوریا)

مشاهده خون در ادرار (هماتوریا) ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، اما در عین حال یکی از علل آن می‌تواند سرطان پروستات باشد.

2. خون در مایع منی (هماتوسپرمی)

وجود خون در مایع منی (هماتوسپرمی) نشانه‌ای هشداردهنده است که نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک دارد. هماتوسپرمی، مانند هماتوریا، ممکن است به دلایل متعددی اتفاق بیافتد و سرطان پروستات فقط یکی از این علل باشد. خون مشاهده شده می‌تواند به رنگ قرمز روشن یا صورتی کم رنگ باشد.

3.  اختلال ناگهانی در نعوظ

اختلال نعوظ در مردان مسن مسئله شایعی است و معمولا به تدریج اتفاق می‌افتد. در صورتی‌که این اختلال به طور ناگهانی پیش بیاید و به مرور پیشرفت داشته باشد، جای نگرانی دارد و باید به پزشک مراجعه کرد.

4. احساس درد در ناحیه ی پشت، کمر و دنده ها

زمانی که سرطان گسترش می‌یابد، استخوان‌ها شایع‌ترین محل متاستاز هستند. متاستاز به استخوان می‌تواند باعث بروز درد شدید در این نواحی شود.

5.  عدم کنترل ادرار

عدم کنترل ادرار جزو علل شایع سرطان پروستات نیست و ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. اما یکی از آن‌ها سرطان پروستات است. علاوه بر علل مستقیم مرتبط با تومور، این سرطان ممکن است به استخوان‌های پشتی گسترش یابد و موجب فشرده‌سازی نخاع و در نهایت به از دست دادن کنترل ادرار منجر شود.

6. کاهش وزن ناخواسته

کاهش وزن ناخواسته اغلب همراه با کاهش اشتها و خستگی همراه است و زمانی رخ می‌دهد که سرطان پیشرفت کرده باشد.

نحوه تشخیص سرطان پروستات

روش‌های تشخیص سرطان پروستات شامل آزمایش خون PSA (آنتی‌ژن پروستات خاص)، آزمایش DRE (تست دیجیتال رکتوم)، بیوپسی پروستات و تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI است. به کمک این روش‌های تشخیصی، اطلاعات مهمی درباره میزان پیشرفت سرطان بدست می‌آید.

با این حال، زمانی‌که سرطان پروستات به موقع تشخیص داده نشود، از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر قسمت های بدن گسترش می‌یابد و عوارض جانبی دیگری برجای می‌گذارد. از جمله این عوارض احتمالی می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

1. درد لگن

سلول‌های سرطانی با حمله به بافت نرم در ناحیه لگن، منجر به ایجاد به درد مزمن در این قسمت می‌شوند.

2. احتباس ادرار

سرطان پروستات ممکن است با پیشرفته تر شدن باعث انسداد مجرای ادرار یا حالب (لوله‌ای که از کلیه‌ها به مثانه می‌رسد) شده و باعث «احتباس ادراری حاد» شود. یعنی مجرای ادرار به طور کامل توسط پروستات بزرگ شده مسدود می‌شود. البته، در برخی مواقع، یک انسداد جزئی به وجود می‌آید و فرد دچار احتباس ادراری مزمن می‌شود.

احتباس ادراری حاد معمولا با درد شدید همراه است، زیرا به دلیل تجمع ادرار، فشار زیادی به مثانه وارد می‌شود. اگر این مشکل برطرف نشود، ادرار به کلیه‌ها برگشته و باعث عفونت و آسیب به کلیه می‌شود. به عبارت دیگر، اگر فردی به طور کامل دیگر توانایی ادرار کردن نداشته باشد، یک فوریت اورژانسی محسوب می‌شود و باید حتما به پزشک مراجعه کند.

3. بی اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار ممکن است یکی از عوارض جانبی جراحی سرطان پروستات باشد؛ با این حال، ممکن است علل دیگری نیز داشته باشد، از جمله فشرده‌سازی نخاع که به علت متاستاز استخوان رخ داده است.

4. متاستاز استخوان

استخوان‌ها شایع‌ترین محل متاستاز سرطان هستند و متاسفانه گاهی اوقات در افرادی که غربالگری های لازم را انجام نداده‌اند، ممکن است به عنوان اولین علامت بیماری خودش را نشان دهد. متاستاز استخوان عوارض زیادی بر جای می‌گذارد، از جمله:

• درد: ناشی از متاستاز استخوان می‌تواند بسیار شدید باشد و برای فرد آزار دهنده باشد. درمان‌های مختلفی برای کاهش این درد وجود دارد، از جمله داروها، درمان‌های فیزیکی، درمان‌های تابشی، و در برخی موارد حتی جراحی. این دردها معمولاً در ناحیه‌هایی مانند پشت، کمر یا دنده‌ها احساس می‌شوند، اما ممکن است در مناطق دیگر بدن نیز رخ دهند.
• شکستگی: زمانی‌که سرطان به استخوان‌ها گسترش پیدا می‌کند، باعث تضعیف ساختار استخوانی می‌شود و این ممکن است به شکستگی‌های پاتولوژیک منجر شود. این شکستگی‌ها معمولا در نقاط ضعیف استخوانی رخ می‌دهند و ممکن است حتی با کوچکترین فشار، مانند یک حرکت ساده در تختخواب، ایجاد شوند.
• فشرده سازی نخاع:  فشرده‌سازی نخاع به دلیل متاستاز باعث فروپاشی مهره‌های محافظت کننده از ستون فقرات می‌شود. همچنین، باعث فشرده‌سازی عصب شده و عوارضی نظیر ضعف بدنی، کاهش قدرت پاها، سوزش در بازوها و پاها و از دست دادن کنترل رویه‌های حرکتی مثانه و روده‌ها را به دنبال دارد. این وضعیت نیازمند فوریت‌های پزشکی است، زیرا می‌تواند منجر به آسیب دائمی و از دست دادن توانایی حرکتی و حسی شود.
• هایپرکلسمی: هایپرکلسمی ممکن است ناشی از سرطان باشد و به دلیل شکست استخوانی ناشی از متاستاز و مکانیسم‌های دیگر اتفاق بیفتد. برخی از  علائم آن شامل تهوع و استفراغ و احساس گیجی است و در صورت عدم درمان به موقع و تشدید وضعیت، باعث باعث به کما رفتن بیمار می‌شود.

روش‌های درمان سرطان پروستات

هرگونه مشاهده یا احساس علائم ذکر شده، نیازمند مراجعه سریع به پزشک است. دلایل احتمالی بسیاری برای این علائم وجود دارد که باید با بررسی پزشک علت اصلی آن‌ها مشخص شود. بعلاوه، روش‌های درمان سرطان پروستات نیز متناسب با مرحله و نوع بیماری متفاوت است، از جمله:

• مشاهده فعال: یعنی نظارت مداوم بر تغییرات و مشاهده پیشرفت در طی زمان
• جراحی: برداشتن غده پروستات
• درمان‌های تشعشعی: مانند پرتودرمانی
• درمان‌های هورمونی: درمان به کمک داروهای هورمونی

*نوع روش درمان با توجه به تشخیص پزشک، بر اساس مرحله و شدت بیماری، سن و همچنین وضعیت عمومی بیمار انتخاب می‌شود.

پیشگیری از سرطان پروستات

صحیح است، تشخیص زودرس سرطان پروستات بسیار مهم است و نباید منتظر ظهور علائم باشید. بهتر است از پزشک معالج در مورد روش‌های غربالگری موجود برای این بیماری سوال کنید و آن‌ها را به موقع انجام دهید، به ویژه اگر سابقه خانوادگی یا ریسک‌های دیگری برای ابتلا به این بیماری دارید.

اگر فردی کمتر از ۵۰ سال سن داشته باشد و تاکنون هیچ یک از آزمایش‌های غربالگری را انجام نداده باشد، در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده باید حتما به پزشک مراجعه کند. هیچ چیزی را نباید «طبیعی» در نظر گرفت، حتی مسئله اختلال در عملکرد نعوظ هم باید با پزشک مطرح شود.

سرطان پروستات، مانند سایر انواع سرطان، در صورتی‌که زودتر تشخیص داده شود، پاسخ بهتری به درمان می‌دهد و عوارض جانبی مرتبط با درمان نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد. این موضوع بیشترین اهمیت را در مواجهه با سرطان دارد، زیرا در مراحل ابتدایی، این سرطان معمولا بدون ‌علامت است و تشخیص زودرس آن امکان درمان موفق‌تر و کاهش خطرات احتمالی را به همراه دارد.

سخن پایانی

سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در بین مردان است که نیازمند شناخت دقیق، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب است. علائم آن در مراحل اولیه ممکن است واضح نباشد، بنابراین مراقبت و ارزیابی منظم از سلامت پروستات اهمیت بسیار زیادی دارد. همچنین، انتخاب درمان مناسب باید با هماهنگی بین پزشک و بیمار و با توجه به شرایط فرد انجام شود.

منبع: www.verywellhealth / ویراشگر: فاطمه شهابی