رژیم (روزه) آب چیست؟

اعتقاد بر این است که هیچ رویکرد یکسانی برای سبک زندگی سالم وجود ندارد و برنامه های غذایی موفقیت آمیز باید فردی باشد، یعنی کل بدن فرد را در نظر بگیرد. بنابراین، قبل از شروع یک برنامه غذایی جدید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی یا متخصص تغذیه مشورت کنید، به خصوص اگر درگیر بیماری زمینه ای هستید.

رژیم آب

رژیم یا همان روزه آب یعنی افراد باید در طول دوره رژیم بدون مصرف هیچ گونه ماده غذایی فقط باید آب بنوشند. این رژیم می تواند به دلایل سلامتی یا دلایل مذهبی و معنوی انجام شود. اما باید در انجام آن بسیار احتیاط کرد. گرچه این رژیم در کوتاه مدت به کاهش وزن شما کمک می کند، اما نمی توان آن را رویکرد پایداری برای کاهش وزن دانست و ممکن است عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد.

روزه‌ها و «رژیم‌های سم‌زدایی» متفاوتی وجود دارد که ادعل می کنند بدن را از سموم پاکسازی کرده و به کاهش وزن و بهبود سلامتی کمک می کنند. با این حال، شواهد علمی کمی وجود دارد که ثابت کند این رژیم‌ها – از جمله رژیم آب – واقعا بدن را سم زدایی می‌کنند و باعث کاهش وزن می شوند.

اگرچه این نوع رژیم های غذایی فواید بالقوه محدودی دارند، اما باید حتما با نظارت پزشک انجام شوند. حتی بسیاری از کارشناسان بر این باورند، زمانی که افراد در خانه تلاش می کنند چنین رژیم هایی را رعایت کنند، خطرات آن به مراتب بیشتر از فواید آن است، به خصوص افرادی که دارای شرایط پزشکی خاص هستند نباید به صورت ناشتا آب بنوشند.

آنچه می توانید در این رژیم بخورید

در طول این رژیم فقط اجازه نوشیدن آب دارید. به همین منظور، برخی از مطالعات انجام شده است از شرکت کنندگان می خواهند آب معدنی بنوشند تا دست کم برخی از مواد معدنی ضروری در طول دوره روزه داری را جذب کنند.

آنچه نمی توانید در این رژیم بخورید

همانطور که از نام این رژیم پیداست: در آن خوردن تمام غذاها و نوشیدنی ها ممنوع و فقط نوشیدن آب مجاز است. یعنی بدون قهوه، بدون چای، بدون الکل، بدون نوشیدنی ورزشی بدون کالری یا هر نوشیدنی دیگری و بدون غذا.

روش انجام و نکات

به طور معمول روزه آب 24 تا 72 ساعت طول می کشد، اما روزه های آب تحت نظارت پزشکی ممکن است طولانی تر باشد. با این وجود، باز هم برای حفظ سلامت خود بدون مجوز و نظارت پزشکی این کار را انجام ندهید.

از آنجا که این روشی مرسوم نیست و به طور گسترده توسط جامعه پزشکی یا تغذیه ای تایید نمی شود، هیچ دستورالعمل یکسانی هم برای روزه آب وجود ندارد. به علاوه، بیشتر نکات و تمرین‌های موجود از طرف مدافعان این رژیم و بدون هیچ گونه مدرک پزشکی یا تغذیه ای به اشتراک گذاشته می شوند.

با این وجود، تعداد محدودی کلینیک های طب جایگزین وجود دارد که در آن جا می توان روزه آب را تحت نظارت ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی انجام داد. از این رو، بسیاری از افرادی که در محیط کلینیک روزه آب می گیرند، این کار را مجوز از ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود انجام می دهند.

اگرچه روزه آب ساده به نظر می رسد، اما به معنای آسان یا بی خطر بودن آن نیست.

در کلینیک، بیماران به طور منظم از نظر علائم ناراحتی مانند طعم بد دهان، کمردرد، بثورات پوستی، ترشحات از غشاهای مخاطی، سردرد، تحریک پذیری، حالت تهوع یا استفراغ تحت نظر هستند. آزمایش خون و ادرار نیز به طور منظم انجام می شود.

اما، بسیاری از افرادی که در خانه رژیم آب می گیرند، این کار را بدون حمایت حرفه ای و بدون نظارت ایمن پزشکی انجام می دهند و از آنجایی که این کار فرآیند نسبتا ساده ای به نظر می رسد، ممکن است دستورالعمل‌هایی را که به صورت آنلاین یا در مجلات یافت می‌شوند، دنبال کنند.

اگرچه روزه آب ساده به نظر می رسد، اما به معنای آسان یا بی خطر بودن آن نیست. در طول روزه، شما به جز آب چیز دیگری نمی توانید بنوشید یا بخورید. ما به طور کلی روزانه دست کم 2 تا 3 لیتر آب می نوشیم (اما در طول این رژیم، حالت ایده آل مصرف آب باید بیشتر از بالاترین حد این محدوده باشد، زیرا آبی که از طریق غذا دریافت می شد، دیگر وجود ندارد).

بنابراین، می توان گفت که رژیم آب به خودی خود مضر است، اما می تواند برای افرادی که درگیر بیماری های خاصی هستند، به طور ویژه ای مضر باشد. پس، اگر هر یک از این بیماری ها را دارید، هرگز رژیم آب را امتحان نکنید.

• بیماری مزمن کلیه: رژیم آب ممکن است عملکرد کلیه را بدتر کند.
• دیابت: رژیم آب خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی و هیپوگلیسمی (قند خون پایین) را افزایش می دهد.
• اختلالات خوردن: رژیم آب ممکن است منجر به الگوهای غذایی نامنظم مانند چرخه پرخوری شود.
• سوزش سر دل یا اختلال رفلاکس از معده به مری (GERD): معده ممکن است حتی بدون غذا تولید اسید معده را ادامه دهد که این باعث بدتر شدن علائم سوزش سر دل و رفلاکس می شود.

رژیم آب برای خانم های باردار یا شیرده و کودکان و نوجوانان زیر 18 ممنوع است. علاوه بر این، اگر سیگاری هستید، اعتیاد خود را مدیریت می کنید و یا به طور منظم دارو مصرف می کنید، حتما قبل از شروع رژیم با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید.

فواید رژیم آب

این رژیم فوایدی هم دارد؛ با این حال، این نکته مهم را در نظر داشته باشید که هیچ گونه پژوهشی از ایمنی این رژیم حمایت نمی کند و چه بسا شواهد قابل توجهی به خطرات بالقوه آن اشاره دارند.

• کاهش مصرف الکل، قند و نمک: به طور واضح مشخص نیست که آیا خود رژیم آبم منجر به نتایج مثبت شود یا خیر. برای مثال، کاهش مصرف قند یا نمک به مدت چند روز می تواند مفید باشد. همچنین، افرادی که به طور منظم الکل می نوشند، اجتناب از نوشیدن الکل به مدت چندین روز یا بیشتر ممکن است منجر به کاهش فشار خون شود، حتی بدون اینکه افراد رژیم غذایی خود را تغییر دهند.
• کاهش فشار خون: نوشیدن آب زیاد و کاهش مصرف نمک دو موردی هستند که منجر به کاهش فشار خون می شوند. در واقع، رژیم آب به افراد کمک می کند تا هر دوی این کارها را انجام دهند که در نهایت موجب مدیریت فشار خون می شود. مطالعات نشان داده اند که رژیم آب تحت نظارت پزشکی در کاهش فشار خون در بیماران مبتلا به فشار خون مرزی موثر بوده است.
• ترویج بازیافت سلولی: روزانه سلول های ما شکسته و بازیافت می شوند. این فرآیند اتوفاژی نامیده می شود و تصور بر این است که ممکن است در پیشگیری از سرطان، بیماری قلبی و آلزایمر نقش داشته باشد. متاسفانه، تحقیقات در مورد رابطه بین رژیم آب و اتوفاژی در انسان بسیار محدود است و نمی‌توان قاطعانه نظر داد.
• کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی: شواهد محدودی دراین زمینه وجود دارد که نشان دهد رژیم آب می تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی کمک کند. مطالعه ای با 30 شرکت کننده سالم یک رژیم آب را به مدت 24 ساعت انجام دادند. در پایان زمان رژیم، شرکت کنندگان سطوح پایین تری از تری گلیسیرید و کلسترول را نشان دادند که این دو عامل خطر بزرگ برای بیماری های قلبی-عروقی محسوب می شود.
• محافظت در برابر دیابت: تحقیقات نشان می دهد که روزه گرفتن از هر نوعی موجب بهبود حساسیت به انسولین می شود. می دانیم که مقاومت به انسولین عامل اصلی ابتلا به دیابت نوع 2 است، بنابراین ممکن است رژیم های کوتاه مدت آب حساسیت به انسولین را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد.

معایب رژیم آب

اگرچه ممکن است رژیم آب فوایدی داشته باشد، اما در عین حال خطرات و معایب قابل توجهی نیز دارد.

• ناراحتی گوارشی: پس از محدود کردن کالری برای مدت طولانی، غذا خوردن (به خصوص در مقادیر بیشتر) می تواند منجر به بروز ناراحتی گوارشی و حالت تهوع شود.
• خطر ابتلا به سندرم تغذیه مجدد: اگر چه بعید است، اما افرادی که پس یک دوره طولانی روزه داری خیلی سریع کالری دریافت می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم تغذیه مجدد هستند. این سندرم نوعی شرایط بالقوه کشنده است که تغییرات سریع متابولیکی را شامل می شود و به طور معمول در افرادی که به شدت سوء تغذیه دارند، اتفاق می افتد. همچنین، سندرم تغذیه مجدد اغلب در افرادی به وجود می آید که درگیر اختلالات خوردن هستند. با این حال، در کلینیک ها برای جلوگیری از این سندرم دستورالعمل‌ها پیشنهاد می‌کنند که کالری‌ها به آرامی (با استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای و افزایش تنها 10 تا 30 کالری در روز) وارد بدن شوند.
• کمبود مواد مغذی: هر نوع رژیم و روزه داری ممکن است خطر کمبود مواد مغذی را به دنبال داشته باشد. زیرا، با محدود کردن کالری، مصرف ویتامین‌های ضروری، مواد معدنی، اسیدهای چرب، اسیدهای آمینه و الکترولیت‌ها نیز محدود می‌شود – و این همه چیزهایی هستند که بدن برای عملکرد صحیح به آن نیاز دارد.
• کمبود آب بدن: اگر جه در طول رژیم آب، فقط آب می نوشید، اما باز هم ممکن است بدن در خطر کم آبی قرار بگیرد. چرا که دست کم 20 درصد از مصرف آب روزانه بدن از طریق غذاهایی که می خوریم، تامین می شود. بنابراین، اگر در طول رژیم، آب مصرفی خود را افزایش ندهید، بسیار کمتر از حد معمول آب مصرف خواهید کرد.
• تغییرات نا امن فشار خون: اگر بیش از حد آب بنوشید، ممکن است دچار افت فشار خون شوید. هیپوتنشن یا افت شدید فشار خون برعکس هایپوتنشن یا همان فشار خون بالا است. علاوه بر این، ممکن است افت فشار خون ارتواستاتیک را تجربه کنید، یعنی افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن که باعث سرگیجه و سبکی سر می شود.
• هیپوناترمی: هیپوناترمی مسمومیت با آب است و زمانی رخ می دهد که آب و نمک از دست رفته در اثر تعریق تنها با آب جایگزین شود. بنابراین، در طول روزه آب نباید ورزش کرد، زیرا نمک از طریق تعریق از دست می رود و با خوردن غذا یا نوشیدنی های ورزشی جایگزین نمی شود.
• ناتوانی در انجام فعالیت های بدنی: علاوه بر خطرات هیپوناترمی، فعالیت بدنی که جنبه حیاتی سلامتی را در بردارد نیز دشوار می شود، زیرا این رژیم غذایی منجر به کمبود انرژی می شود. برخی از مطالعات نشان داده اند که روزه گرفتن منجر به کاهش عملکرد افراد در طیف وسیعی از فعالیت های تناسب اندام می شود.
• سرگیجه، خستگی و مشکل در تمرکز: سرگیجه، خستگی و مه مغزی همگی از علائم محدودیت شدید کالری هستند. محققان دریافته اند که حتی در زنان جوان سالم، در طول رژیم آب، کنترل تعادل و ثبات ممکن است به خطر بیفتد. زیرا وقتی تعداد کالری‌های مورد نیاز بدن مصرف نشوند، بدن برای عملکرد بهینه تلاش می‌کند. در نتیجه، ممکن است تمرکز در محل کار یا مدرسه در طول رژیم آب دشوار شود. همچنین به طور کلی، روزه گرفتن می تواند سردردهای خفیف تا شدیدی را در پی داشته باشد.
• ممکن است منجر به پرخوری شود: روزه گرفتن – و رژیم گرفتن یا به طور کلی محدود کردن کالری – اغلب منجر به پرخوری می شود. همچنین، روزه داری می تواند افکار وسواسی یا مزاحم در مورد غذا ایجاد کند و در نهایت پس از اتمام روزه آب باعث پرخوری شود.

می توانید برای دستیابی به بسیاری از فوایدی که ادعا می شود رژیم آب برای بدن دارد، رویکردهای ایمن تر و سالم تری را در پیش بگیرید. برای مثال، می توانید به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم، مصرف نمک یا الکل خود را کاهش دهید.

آیا رژیم آب انتخاب سالمی است؟

بر اساس دستورالعمل‌های رژیم غذایی 2020-2025 USDA توصیه‌ها و نکاتی برای یک رژیم غذایی متعادل ارائه می‌ کند که باید شامل انواع سبزیجات، میوه‌ها، غلات، گوشت بدون چربی، لوبیا، حبوبات، آجیل، دانه‌ها، لبنیات و روغن‌های سالم باشد.

رژیم آب همه گروه های غذایی سالم را حذف می کند.

اما رژیم آب همه این گروه های غذایی سالم را حذف می کند. بنابراین نمی تواند دستورالعمل های USDA را رعایت کند، در نتیجه روش سالمی برای کاهش وزن در نظر گرفته نمی شود. البته ممکن است در طول دوره رژیم آب، به عنوان یک رژیم غذایی کوتاه مدت مقداری کاهش وزن داشته باشید، اما این فقط برای چند روز است. زیرا، هنگامی که مقدار کالری دریافتی به مدت 24 ساعت یا بیشتر محدود می شود، ممکن است برای چند روز کاهش وزن موقتی را تجربه کنید که آن هم در نتیجه وزن آب و گلیکوژن است، نه لزوما از دست دادن چربی واقعی یا ایجاد تغییرات پایدار در توده بدن.

پس به خاطر داشته باشید که این کاهش وزن به دلیل از دست رفتن آب بدن و گلیکوژن (کربوهیدرات های ذخیره شده) است، نه کاهش واقعی چربی. سپس، چند روز طول می کشد تا بدن شروع به سوزاندن چربی های ذخیره شده کند، زیرا ابتدا از انرژی موجود مانند گلوکز و گلیکوژن استفاده می کند.

بنابراین، برای کاهش وزن موفقیت آمیز و طولانی مدت باید بدانید که رعایت یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم جزو ضروریات است.

به دلیل ماهیت محدود کننده رژیم آب، این رژیم از دستورالعمل های USDA پیروی نمی کند و روشی سالم برای کاهش وزن محسوب نمی شود. زیرا کاهش سریع وزن به شکل وزن آب برای مدیریت طولانی مدت وزن مناسب نیست و دوامی ندارد.

سخن پایانی

در حالی که رژیم آب ممکن است به طور موقت منجر به کاهش وزن شود، اما این کاهش وزن عمدتا به دلیل از دست دادن آب بدن و گلیکوژن (کربوهیدرات های ذخیره شده) است. برای چربی سوزی چند روز محدودیت کالری لازم است تا بدن شروع به سوزاندن چربی های بدن کند. مهمتر از همه اینکه این رژیم خطرات سلامتی زیادی در پی دارد.

این نکته را نیز به یاد داشته باشید که پیروی از یک رژیم غذایی بلند مدت یا کوتاه مدت ممکن است کارایی چندانی برای شما نداشته باشد. ما روش های رژیم غذایی مد روز یا روش های کاهش وزن ناپایدار را تایید نمی کنیم، در عوض نکاتی را در اختیارتان قرار می دهیم تا بتوانید تصمیمی آگاهانه بگیرید تا برای نیازهای تغذیه ای، طرح ژنتیکی، بودجه و اهداف شما بهترین کاریی را داشته باشد.

اگر هدف شما کاهش وزن است، به یاد داشته باشید که کاهش وزن لزوما به معنای سالم‌ترینِ خود بودن نیست و البته راه‌های زیادی برای دستیابی به سلامتی وجود دارد. ورزش، خواب و دیگر عوامل سبک زندگی نیز نقش مهمی در سلامت کلی ایفا می کنند. بهترین رژیم غذایی همواره رژیمی است که متعادل و متناسب با سبک زندگی افراد باشد.

منبع: verywellfit.com / ترجمه: فاطمه شهابی