خواص تغذیه‌ای سس کچاپ
سس کچاپ چاشنی بر پایه گوجه‌فرنگی است و به طور معمول همراه با غذاهایی همچون سیب‌زمینی سرخ کرده یا هات‌داگ خورده می‌شود. همچنین، این ماده غذایی خوشمزه و محبوب می‌تواند علاوه بر کنسانتره گوجه‌فرنگی حاوی مواد دیگری از جمله سرکه، نمک، ادویه‌جات و حتی شربت ذرت با فروکتوز بالا باشد. از کلمه “catsup” نیز استفاده می‌شود، گرچه که در آمریکای شمالی واژه ketchup رایج‌تر است، زیرا این واژه توسط محبوب‌ترین برندها از جمله Hunts و Heinz استفاده می‌شود.
سس کچاپ را می‌توان به عنوان منبعی سرشار از شکر و سدیم دانست، اما از آنجا که به مقدار زیاد مصرف نمی‌شود، می‌تواند در رژیم غذایی سالم قرار گیرد.
ارزش غذایی سس کچاپ
اطلاعات تغذیه‌ای زیر توسط USDA برای یک قاشق غذاخوری (۱۵ گرم) سس کچاپ ارائه شده است.
- کالری: ۱۵
- چربی: ۰٫۰۲ گرم
- سدیم: ۱۳۶ میلی‌گرم
- کربوهیدرات: ۴٫۱ گرم
- فیبر: ۰٫۰۵ گرم
- قند: ۳٫۲ گرم
- پروتئین: ۰٫۱۶ گرم
کربوهیدرات
یک وعده معمولی سس کچاپ محتوی ۱۵ کالری و کمی بیشتر از ۴ گرم کربوهیدرات است. بیشتر کربوهیدارت موجود در این سس حاصل از قند و با بسیار کمتر از یک گرم حاصل از فیبر موجود در کچاپ است. سس‌های بسته‌ای کوچک ۱۰ گرم کمتر از میزان معمول مصرف سس دارند. در نتیجه، در صورت مصرف آنها کالری، کربوهیدرات و قند کمتری نیز مصرف خواهید کرد.
در برخی از برندهای سس کچاپ از هیچ نوع شیرین کننده‌ای استفاده نشده است. این دسته از سس‌ها احتمالا محتوی کربوهیدارت کمتری باشند. برای مثال، یک نمونه شیرین نشده از این سس دارای ۱۰ کالری، ۲ گرم کربوهیدرات حاصل از قند و ۱ گرم کربوهیدرات حاصل از فیبر است.
میزان تخمینی شاخص گلیسمی در یک قاشق غذاخوری سس کچاپ ۲ است و این یعنی کچاپ یک ماده غذایی با قند خون پایین است. شاخص گلیسمی میزان تأثیر یک ماده غذایی بر قند خون را اندازه می‌گیرد.
چربی
سس کچاپ بسیار ماده کم چربی است و تنها در هر وعده ۰٫۰۲ گرم چربی دارد.
پروتئین
میزان پروتئین در این ماده غذایی کم است و در یک قاشق غذاخوری از آن تنها ۰٫۱۶ گرم پروتئین وجود دارد.
ویتامین‌ها و مواد معدنی
از آنجا که میزان مصرف سس کچاپ در سبد غذایی روزانه زیاد نیست، در نتیجه نمی‌تواند منبع خوبی از ریز مغذی‌ها باشد. هر چند که ماده اصلی آن یعنی گوجه فرنگی سرشار از ویتامین C، ویتامین A، ویتامین K، پتاسیم و منگنز است. اما هیچ وقت برای دریافت مقادیر قابل توجهی از هر یک از این ریز مغذی‌ها، مقدار زیادی سس کچاپ به صورت روزانه مصرف نمی‌کنید.
فواید سلامتی
برخی از مواد غذایی مانند سس کچاپ به مقدار بسیار کمی مصرف می‌شوند، در نتیجه تأثیر کمی هم بر روند سلامتی خواهند داشت.
قرار دادن گوجه‌فرنگی در رژیم غذایی فوایدی زیادی به همراه دارد، زیرا محتوی لیکوپن و دیگر ترکیبات سرشار از آنتی‌اکسیدان است. اما کاملأ مشخص است که برای دریافت همه این مواد مفید هیچ وقت سس کچاپ را در مقادیر زیاد نباید مصرف کنید.
با این حال، منابعی مبنی بر فواید سلامتی سس کچاپ وجود دارد. بررسی چنین ادعاهایی و دانش پشت آنها می‌تواند مفید باشد. گرچه که در بسیاری از موارد، مطالعات علمی خیلی جنین ادعاهایی را تصدیق نمی‌کنند.
کاهش خطر سرطان پروستات
پژوهشی در سال ۲۰۱۰، رابطه بین محصولات غذایی بر پایه گوجه‌فرنگی و خطر ابتلا به سرطان پروستات را بررسی کرد. به گفته محققان، این محصولات دارای مواد شیمیایی گیاهی ضد سرطانی است که می‌تواند بر میزان خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان تأثیر مثبت داشته باشد. آنها همچنین بیان کردند که این امر می‌توان زمینه‌ساز فرصتی برای تولید محصولات غذایی جدید بر پایه گوجه فرنگی باشد. این غذاها می‌توانند در دسته غذاهای پر مصرف قرار بگیرند و به طور خاص با هدف تأثیر‌گذاری مثبت بر سرطان پروستات تولید شوند.
این در حالی است که برخی منابع این پژوهش را به عنوان یکی از منابع در دسترس برای فواید سلامتی سس کچاپ معرفی می‌کنند. اما در این مطالعه صحبتی از چاشنی‌ها نشده است، جز اینکه می‌توان گفت سس کچاپ و آب گوجه‌فرنگی حدود ۱۵٪ از کل مصرف محصولات بر پایه گوجه‌فرنگی در ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. در حقیقت، محققان نمی‌گویند که مصرف سس کچاپ به میزان معمولی می‌تواند بر خطر ابتلا به سرطان پروستات تأثیری داشته باشد.
کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی
لیکوپن موجود در گوجه‌فرنگی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. این ادعا در گزارشی آمده و از پژوهشی که به طور خاص بر روی فواید سلامتی سس کچاپ انجام شده، نام برده است. این مطالعه نشان می‌دهد که مکمل لیکوپن می‌تواند عملکرد اندوتلیال را در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی بهبود بخشد. با این حال، این محققان پژوهشی بر روی تأثیر گوجه‌فرنگی یا غذاهای بر پایه گوجه‌فرنگی را انجام ندادند و تنها بررسی آنها بر روی مکمل لیکوپن بوده است. از این رو مشخص نیست که آیا افرادی که سس کچاپ را در حد معمولی مصرف می‌کنند می‌توانند از این مزیت بهره‌مند شوند یا خیر.
کاهش خطر سایر بیماری‌ها
طی بررسی‌های دیگری که بر ریو فواید لیکوپن صورت گرفته، محققان به این نتیجه رسیده‌اند زمانی که گوجه‌فرنگی خام به وسیله گرما پردازش می‌شود، مانند تهیه آب گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی یا سس کچاپ، لیکوپن طبیعی در آنها به شکلی تبدیل می‌شود که استفاده از آن برای بدن انسان راحت‌تر خواهد بود.
نویسندگان این مطالعه خاصیت آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی لیکوپن را خاطر نشان کردند و افزودند لیکوپن گاهی توسط عموم مردم و برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان‌های پروستات، پستان، ریه، مثانه، تخمدان‌ها، روده‌بزرگ و لوزالمعده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
محققان همچنین اظهار داشتند که ۱۰۰ گرم سس کچاپ محتوی ۹/۹ الی ۱۳٫۴۴ میلی‌گرم لیکوپن است، در حالی که ۱۰۰ گرم گوجه‌فرنگی تازه ۰٫۸۸ الی ۷٫۴۴ میلی‌گرم لیکوپن دارد. گرچه این بررسی اختلاف زیادی را نشان می‌دهد، اما نکته مهم‌تری که باید مد نظر داشت، میزان مصرف معمول هر ماده غذایی است.
زیرا کمتر کسی احتمال دارد که ۱۰۰ گرم سس کچاپ مصرف کند. در حالت عادی، هر قاشق غذاخوری چیزی حدود ۱۵ گرم سس می‌شود و شما برای رسیدن به ۱۰۰ گرم باید تقریبأ هفت قاشق سس گوجه‌فرنگی بخورید. همچنین، هر قاشق غذاخوری سس کچاپ تنها ۱٫۵ میلی‌گرم لیکوپن دارد. این در حالی است که یک عدد گوجه‌فرنگی بزرگ و کامل می‌تواند ۱۸۵ گرم یا بیشتر وزن داشته باشد و در صورتی که سالاد گوجه‌فرنگی را با ۲۰۰ گرم گوجه‌فرنگی تازه تهیه کنید، از ۱٫۶ تا ۱۵ میلی‌گرم لیکوپن بهره‌مند خواهید شد.
آلرژی
هر فردی که به گوجه‌فرنگی حساسیت دارد، باید از مصرف سس کچاپ نیز اجتناب کند. همچنین افرادی که حساسیت‌های مخصوصی دارند (از جمله آلرژی به لاتکس یا آلرژی به بعضی گیاهان خاص) ممکن است بدن آنها هنگام مصرف سس کچاپ نیز واکنش نشان دهد. از جمله علائم آلرژی دهان می‌توان به خارش یا تورم دهان، صورت، لب، زبان و گلو اشاره کرد. در موارد شدیدتر باعث مشکل در تنفس یا بلع می‌شود.
عوارض جانبی
افرادی که به مصرف گلوتن حساسیت دارند، باید هنگام مصرف سس کچاپ احتیاط کنند. گرچه این محصولات لزومأ محتوی مواد گلوتن‌دار نیستند، اما ممکن است در معرض آلودگی محیطی قرار گرفته باشند.
همچنین آن دسته افرادی که بر روی مقدار قند و نمک دریافتی تمرکزی ویژه دارند باید قبل از مصرف هر گونه سس کچاپ ابتدا فهرست مواد تشکیل دهنده روی آن را مطالعه کنند. بسیاری از برندها از مقداری قند و نمک اضافی در تهیه محصولات خود استفاده کرده‌اند.
انواع مختلف
برندها و سبک‌های مختلفی از سسس کچاپ وجود دارد. معروف ترین برندها محتوی مواد مشابهی از جمله کنسانتره گوجه‌فرنگی، سرکه، شربت ذرت با فروکتوز بالا، قند نیشکر، نمک و دیگر انواع طعم دهنده‌ها و ادویه‌ها هستند. حتی آن دسته از محصولاتی که برچسب ارگانیک یا “طبیعی” دارند نیز به احتمال زیاد مقداری دارای قند و سدیم اضافه شده هستند.
با این وجود، برندهایی هم هستند که انواع کم قند و کم سدیم تولید می‌کنند. علاوه بر این سس کچاپ در انواع و طعم‌های مختلف دیگری تهیه می‌شود از جمله کچاپ عسلی، کچاپ پودر کاری، کچاپ سریراچا، کچاپ سرکه بالزامیک و … .
وقتی بهترین گزینه است
زمانی که گوجه‌فرنگی فقط در فصل تابستان قابل برداشت است، شما می‌توانید سس کچاپ را در تمام طول سال و در قفسه همه فروشگاه‌ها پیدا کنید. این یکی از مزیت‌های سس کچاپ است.
حفظ و نگهداری
به گفته USDA، چاشنی‌های تجاری مانند سس کچاپ پس از باز شدن در آنها تا ۶ ماه در یخچال قابلیت نگهداری دارند. همچنینی این سازمان خاطر نشان می‌کند که برخی از سس‌های کچاپ تجاری که در قفسه فروشگاه‌های مواد غذایی نگهداری می‌شوند، پس از باز شدن در آنها در دمای اتاق قابل نگهداری هستند و نیازی به گذاشتن داخل یخچال نیست. در واقع، کیفیت محصول است که نشان می‌دهد پس از باز شدن پلمپ آنها در یخچال نگهداری شوند.
آماده سازی
سس کچاپ به راحتی در دسترس است و می‌توانید آن را در هر فروشگاه مواد غذایی پیدا کنید.
در عین حال، تهیه سس کچاپ در منزل نیز کار ساده‌ای است. حتی این کار فوایدی هم دارد. مثلأ زمانی که خودتان در منزل سس کچاپ تهیه می‌کنید، مواد را کنترل شده اضافه کرده و چاشنی متناسب با الگوی غذایی خود را درست می‌کنید.
برای تهیه سس کچاپ، ابتدا به گوجه تازه فصل تابستان احتیاج داریم. می‌توانید به فروشگاه‌های محلی رفته و گوجه‌فرنگی تازه تهیه کنید و یا خودتان گوجه بکارید. اگر گوجه‌فرنگی تازه در دسترس نیست، می‌توانید از کنسرو گوجه‌فرنگی پوست گرفته، بدون نمک و قند اضافه شده استفاده کنید.
سپس باید گوجه‌فرنگی‌ها را به همراه چاشنی‌ها ادویه‌های مورد‌علاقه خود، به مدت ۱۰ الی ۱۲ ساعت داخل آرام پز، بپزید. برخی از آنها عبارتند از: نمک، نمک کرفس، پودر پیاز، فلفل هندی، میخک، فلفل سیاه، سیر یا پودر سیر. برخی افراد مقداری هم دارچین اضافه می‌کنند.
پس از این که ترکیب مورد نظر به آرامی پخت، آنها را با گوشت‌کوب برقی کاملأ هم بزنید تا بافتی خامه‌ای پیدا کند. سپس می‌توانید پوست‌های گوجه باقی مانده را جدا کنید. صبر کنید تا سس شما سرد شود. سپس مقدار ادویه آن را مطابق با میل و سلیقه خود تنظیم کنید. این سس خانگی به مدت سه هفته در یخچال قابل نگهداری است.
سس کچاپ همراه با سیب‌زمینی سرخ‌شده، تخم‌مرغ پخته و گوشت طعمی عالی پیدا می‌کند. همچنین می‌توانید از سس کچاپ به عنوان سس کوکتل میگو استفاده کنید و یا ترکیبی از کچاپ، سس سویا، روغن کنجد و ادویه‌ها تهیه کرده و مایه‌ای برای مزه‌دار کردن گوشت درست کنید.
منبع: verywellfit.com / ترجمه: فاطمه شهابی
