جذب چربی در بدن زنان و مردان چه تفاوتی دارد؟

چربی یا بافت چربی در چند نقطه از بدن یافت می‌شوند. معمولاً چربی در زیر پوست یافت می‌شود که به اصطلاح چربی زیر پوستی نامیده می‌شود. همچنین چربی در قسمت فوقانی کلیه‌ها، کبد و عضلات ذخیره می‌شود. محل ذخیره چربی در بدن با جنسیت رابطه مستقیم دارد.

چربی در کجای بدن ذخیر می‌شود؟

یک مرد بالغ اکثراً در قسمت‌های سینه، شکم و باسن چربی را ذخیره می‌کند که به بدن شکل سیب می‌دهد. یک زن بالغ تمایل به ذخیره چربی در قسمت‌های سینه، باسن، کمر و ران دارد که به بدن شکل گلابی می‌دهد. تفاوت در محل ذخیره چربی به دلیل هورمون‌های جنسی استروژن و تستوسترون است. سلول‌های چربی در ۳ ماهگی دوران جنینی و آغاز دوران بلوغ تشکیل می‌شوند. در دوران بلوغ تفاوت در تقسیم چربی بین زنان و مردان اتفاق می‌افتد.

یک حقیقت جالب این است که بعد از دوران بلوغ دیگر سلول‌های چربی ساخته نمی‌شوند. با افزایش ذخیره چربی در بدن تعداد سلول‌های چربی ثابت باقی می‌ماند. افزایش وزن و کاهش وزن به دلیل تغییر حجم سلول‌ها است و تعداد سلول‌های چربی ثابت باقی می‌مانند.

در بدن دو نوع متفاوت چربی وجود دارد:

نقش چربی سفید در بدن متابولیسم انرژی، عایق بندی و زیر سازی بدن و تولید هورمون می‌باشد. سلول های چربی هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که آدیپونکتین نامیده و باعث حساسیت کبد و عضلات به هورمون انسولین می‌شوند. چربی قهوه‌ایی عمدتاً در کودکان تازه متولد شده یافت می‌شود و نقش عمده آن تولید حرارت است. کودکان در بدو تولد چربی سفید ناچیزی دارند. افراد بالغ مقدار کمی چربی قهوه‌ایی دارند، بنابراین در این مطلب منظور از سلول چربی نوع سفید آن است.

بافت چربی از سلول‌های چربی ساخته شده است که در نوع خود بی نظیر هستند. سلول چربی را یک کیسه پلاستیکی در نظر بگیرید که یک قطره چربی را در خود نگه می‌دارد. سلول چربی غشای نازک و هسته کوچکی دارد. ۸۵ درصد حجم سلول چربی را یک قطره بزرگ چربی اشغال کرده است.

روند جذب چربی در بدن

زمانی‌که غذای حاوی چربی می‌خورید که عمدتاً تری گلیسیرید هستند، چربی تا معده و روده پیش می‌رود و در روده فرایند‌های زیر اتفاق می‌افتد:

۱- قطره‌های بزرگ چربی با نمک صفرا که از کیسه صفرا ترشح شده در فرایندی به نام “امولوسیون سازی” ترکیب می‌شود. این فرایند باعث شکسته شدن قطره‌های بزرگ چربی می‌شود.

۲- غده پانکراس آنزیمی به نام لیپاز ترشح می‌کند که به سطح قطره‌های چربی حمله کرده و چربی را به اجزای آن یعنی گلیسرول و اسید‌های چرب می‌شکند. مولکول‌های چربی آنقدر بزرگ هستند که نمی‌توانند از غشاء سلولی عبور کنند به همین دلیل باید شکسته شوند.

۳- این فرآورده‌ها توسط سلول‌های روده جذب می‌شوند.

۴- در روده دوباره اجزای چربی توسط پروتئینی به نام “شیلومیکرون” به هم پیوند خورده و تری‌گلیسرید را می‌سازند. جفت شدن با پروتئین باعث می‌شود چربی خیلی راحت با آب حل شود.

۵- شیلومیکرون‌ها به درون سیستم لمفاتیک رها می‌شوند – شیلومیکرون‌ها مستقیماً وارد جریان خون نمی‌شوند- زیرا به اندازه‌ایی بزرگ هستند که نمی‌توانند از دیواره مویرگ‌ها عبور کنند.

۶- سرانجام سیستم لمفاتیک با رگ‌های خونی یکی شده و شیلومیکرون وارد جریان خون می‌شود.

شیلومیکرون‌ها در جریان خون زیاد دوام نمی‌آورند – در حدود ۸ دقیقه – زیرا آنزیم‌هایی به نام لیپوپروتئین لیپاز چربی را به اسید‌های چرب می‌شکند. لیپوپروتئین لیپاز در جداره رگ‌های بافت چربی، بافت عضلات و عضله قلب وجود دارد.

وقتی که انسولین ترشح می‌شود

وقتی یک وعده غذایی میل می‌کنید، حضور گلوکز، آمینو اسید و اسید‌های چرب در روده پانکراس را تحریک کرده تا انسولین را ترشح کند. انسولین بر روی سلول‌های زیادی بر بدن مخصوصاً کبد، بافت چربی و عضلات اثر می‌کند.

انسولین به سلول‌ها دستور می‌دهد تا فرمان‌های زیر را انجام دهند:

– جذب گلوکز، اسید‌های چرب و آمینو اسید‌ها

– توقف شکستن گلیکوژن به گلوکز، چربی به اسید‌های چرب و پروتئین به آمینو اسیدها

– شروع ساختن گلیکوژن از گلوکز، چربی از اسید‌های چرب و گلیسرول و پروتئین از آمینو اسیدها

فعالیت آنزیم لیپوپروتئین لیپاز به سطح غلظت انسولین در بدن بستگی دارد. اگر سطح انسولین بالا باشد بنابراین فعالیت لیپاز در سطح بالایی خواهد بود. اگر سطح انسولین پایین باشد، لیپاز غیر فعال می‌شود. سرانجام اسید‌های چرب از طریق خون در سلول‌های چربی، عضلات و کبد جذب می‌شوند. در سلول‌های چربی تحت تحریک انسولین، اسیدهای چرب به مولکول های چربی تبدیل شده و به عنوان قطره‌های چربی در سلول‌های چربی ذخیره می‌شوند.

رها سازی چربی

در حالت‌هایی مثل کمبود انرژی، گرسنگی یا ورزش بدن به انرژی نیاز دارد. در صورت عدم تأمین انرژی کافی توسط رژیم غذایی بدن می‌بایست این انرژی را از منابع درونی که شامل گلوکز، چربی و پروتئین است، تأمین کند. در بدن غده‌هایی وجود دارند که هورمون‌های متعددی ترشح می‌کنند و عملکردشان مخالف انسولین است به نحوی که بر بافت چربی، عضلات و کبد تأثیر می‌گذارند.

 این هورمون‌ها شامل

پانکراس هورمون گلوکاگن، غده هیپوفیز هورمون رشد، هیپوفیز هورمون ACTH، غده فوق کلیوی هورمون اپی نفرین، غده تیروئید هورمون تیروئید می‌باشند.

خط اول تولید انرژی مورد نیاز بدن گلیکوژن است که به گلوکز شکسته می‌شود. چربی در خط دوم قرار دارد. چربی در فرایندی به نام لیپولیز به گلیسرول و اسید‌های چرب شکسته می‌شود. در سلول چربی، انواع مختلف لیپاز برای شکسته شدن مولکول چربی عمل می‌کنند. این لیپاز‌ها توسط هورمون‌های مختلفی مثل گلوکاگن، اپی نفرین و هورمون رشد فعال می‌شوند. اسیدهای چرب و گلیسرول تولید شده به خون رها می‌شوند و از طریق جریان خون به کبد منتقل می‌شوند. در کبد برای تولید انرژی می‌توانند بیشتر شکسته شوند یا برای تولید گلوکز استفاده شوند.