دلایل اضافه وزن چیست؟ بررسی عوامل موثر بر افزایش وزن

اضافه وزن و چاقی مشکلاتی هستند که به طور گسترده در سراسر جهان رواج دارند و اثرات منفی زیادی بر سلامتی افراد دارند. این موضوع به عنوان یکی از چالش‌های اصلی بهداشت عمومی شناخته می‌شود. در این مقاله، به بررسی اصلی‌ترین دلایل اضافه وزن، عوامل موثر بر افزایش وزن و پیامدهای آن می‌پردازیم. با مانکن همراه باشید.

اصلی‌ترین دلایل اضافه وزن

چاقی یعنی عدم توازن و تعادل میان کالری دریافتی و کالری سوزانده شده

چاقی را می توان به نوعی عدم توازن و تعادل میان کالری دریافتی و کالری سوزانده شده دانست. البته عوامل زیاد دیگری نیز در بروز چاقی دخیل هستند، از جمله رژیم غذایی ناسالم، بی تحرکی، مصرف برخی از داروهای خاص، برخی از بیماری‌ها، عوامل اجتماعی و اقتصادی و ژنتیک. در ادامه، هر یک از این عوامل به‌طور دقیق‌تر بررسی می‌شوند.

1. رژیم غذایی ناسالم

یکی از دلایل اضافه وزن، رژیم غذایی ناسالم است. این موضوع بسیار مهم است زیرا نحوه تغذیه ما می‌تواند تأثیر زیادی بر وزن و سلامتی ما داشته باشد. مصرف بیش از حد قند و چربی‌های اشباع شده، همچنین افزایش مصرف فست فودها و غذاهای رستورانی می‌تواند به عنوان عوامل موثر بر افزایش وزن ما مطرح شود.

*از دیگر عوامل مربوط به بروز چاقی می توان به نخوردن و یا کم خوردن میوه و سبزیجات در رژیم غذایی روزانه اشاره کرد. همچنین خوردن کمتر از هفت بار غذای خانگی و تهیه شده در منزل نیز در بروز چاقی تاثیر بسزایی دارد.

2. فعالیت بدنی ناکافی

همچنین بی‌تحرکی نیز به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش وزن و چاقی مطرح می‌شود. سبک زندگی بی‌تحرکی که امروزه در سراسر جهان رواج پیدا کرده است، می‌تواند به طور مستقیم با افزایش معضل چاقی که تقریباً جهانی شده است، ارتباط داشته باشد.

3. ژنتیک

همچنین، نقش ژنتیک نیز در وزن بدن افراد بسیار مهم است. برخی افراد به دلیل وراثت، طبیعتاً دارای میزان چربی بیشتری هستند که می‌تواند باعث افزایش وزن شود.

پیوندهای بیولوژیکی مرتبط با چاقی، از جمله جهش‌های خاص در ژنوم، به طور مداوم در حال بررسی و کشف هستند. به عنوان مثال، امروزه ژنی به نام FTO کشف شده است که تمایل به خوردن زیاد و افزایش وزن در نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

4. عوامل روانی

عوامل روانی مانند استرس و افسردگی نیز به عنوان عوامل مؤثر در افزایش وزن شناخته می‌شوند. برخی افراد در شرایط استرس‌زا به عنوان یک راه برای کاهش استرس، به خوردن غذا متوسل می‌شوند. این عادت را می‌توان به عنوان یک علت چاقی در نظر گرفت.

*استرس مزمن موجب فعال شدن مسیرهای بیولوژیکی مرتبط با هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌شود، که به افزایش اشتها و ذخیره چربی کمک می‌کند. اگر پیش از این تجربه پرخوری عصبی داشته‌اید، احتمالاً می‌دانید که استرس چگونه بر روی الگوی خوردن شما تأثیر می‌گذارد.

5.  خواب ناکافی

یکی دیگر از دلایل اضافه وزن مرتبط با سبک زندگی مدرن، متخصصان معتقدند که هفت تا نه ساعت خواب بی‌وقفه شبانه برای سلامتی بسیار مفید است و به عنوان یکی از عوامل مرتبط با جلوگیری از چاقی مورد تأیید قرار می‌گیرد.

خواب کم می‌تواند منجر به تغییرات متابولیکی شود و این می‌تواند یکی از دلایل بروز چاقی باشد. افرادی که تنها 4 ساعت یا کمتر خواب شبانه دارند، سطح هورمون گرلین در بدنشان بالاتر است. این هورمون معروف به «هورمون گرسنگی» است و باعث افزایش اشتها می‌شود. بنابراین، خواب بیش از حد کم می‌تواند با افزایش سیگنال‌های گرسنگی منجر به پرخوری شود.

6. عوامل پزشکی

به طور معمول چاقی با رژیم غذایی مرتبط است؛ با این حال، اختلالات پزشکی و مصرف داروها نیز می‌تواند جزو دلایل اضافه وزن باشند. حتی برخی خانم‌ها ممکن است شاهد افزایش وزن در طول پریود خود باشند. در صورت افزایش وزن ناشی از این دلایل، مشورت پزشکی ضروری است. این نوع چاقی‌ها قابل درمان هستند، اما نیاز به راهنمایی پزشکی دارند.

بیماری‌ها و داروهای مرتبط با چاقی

چاقی به خودی خود به عنوان یک بیماری شناخته می‌شود. علاوه بر این، یکی از عوامل خطرساز برای بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز به حساب می‌آید. همچنین، ممکن است با شروع مصرف داروهای خاص یا تغییرات در شرایط سلامتی، متوجه شوید که وزن شما افزایش یافته است. در زیر، برخی از بیماری‌ها و داروهایی که ممکن است روی وزن شما تأثیر بگذارند و باعث اضافه وزن شوند، معرفی شده است:

1. کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش وزن، نازک شدن موها، خشکی پوست، احساس سرما، خستگی، یبوست و افسردگی شود. آزمایش خون می‌تواند وضعیت هورمون تیروئید را نشان دهد و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌تواند عوارض را کاهش داده و موجب بهبودی شود.

2. افسردگی

افزایش وزن در افراد مبتلا به افسردگی ممکن است ناشی از افزایش سطح هورمون استرس باشد که به تجمع چربی در اطراف شکم منجر می‌شود. علاوه بر این، کمبود اشتها و کم‌فعالیتی نیز می‌تواند عواملی برای افزایش وزن در افراد مبتلا به افسردگی باشند. داروهای مخصوص معالجه افسردگی می‌توانند در بهبود وزن و کاهش آن مؤثر باشند.

3. یائسگی

یائسگی می‌تواند با افزایش چربی در اطراف شکم همراه باشد، همچنین گرگرفتگی، مشکلات خواب و بدخلقی می‌تواند مانع از تغذیه سالم و ورزش شود. در صورت کمبود خواب و افسردگی، افراد ممکن است به جای تهیه وعده‌های غذایی مغذی، به سراغ مواد خوراکی غیر سالم بروند. برای کنترل علائم یائسگی، توصیه می‌شود با پزشک متخصص مشورت کنید.

4. بیماری کوشنینگ

بیماری کوشینگ باعث ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن می‌شود که معمولاً به حفظ فشار خون و قند خون کمک می‌کند. اما زمانی که غدد فوق کلیوی بیش از حد این هورمون را تولید می‌کنند، بدن چربی را در مناطقی مانند شکم و گردن ذخیره می‌کند و باعث چاقی می‌شود.

5. سندرم تخمدان پلی کیستیک

در این سندرم، ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول باعث مشکلاتی مانند نامنظمی پریود، رشد موهای زائد، آکنه و کیست‌های تخمدان می‌شود. این وضعیت باعث کاهش حساسیت بدن به انسولین و افزایش وزن می‌شود.

6. آپنه خواب

خروپف یا خواب آلودگی ممکن است نشانه آپنه خواب باشد، که در آن راه هوایی شما در طول خواب به طور منظم بسته می‌شود، معمولاً بخاطر اضافه وزن یا چاقی. این وضعیت ممکن است به مشکلات کبدی، نارسایی قلبی و فشار خون بالا منجر شود.

7. سندرم متابولیک

سندرم متابولیک شامل وضعیت‌هایی مانند فشار خون، قند خون، کلسترول و چربی بدن ناسالم است که ممکن است به بیماری‌های قلبی، سکته و دیابت منجر شود. اغلب بدون علایم واضح، جز وزن اضافی در اطراف کمر. مدیریت شرایط ممکن است از طریق تغییر رژیم غذایی، ورزش و دارو باشد.

8. دیابت

چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت می‌شود؛ افزایش وزن و چربی در اطراف شکم می‌توانند مقاومت به انسولین و افزایش قند خون را ایجاد کنند. این مقاومت و افزایش قند خون خطر دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.

9. استروئیدها

استفاده از داروهای استروئیدی مانند کورتیکواستروئید برای درمان آسم، آرتریت و سایر بیماری‌ها معمول است. افزایش دوز استروئید ممکن است منجر به افزایش گرسنگی شود، که می‌تواند باعث پرخوری و افزایش وزن شود.

10.  داروهای رایج

برخی داروها ممکن است اثراتی مانند افزایش اشتها یا کاهش کالری سوزی و متابولیسم بدن، تغییرات در جذب مواد مغذی یا احتباس آب داشته باشند. این شامل داروهای ضدبارداری، داروهای ضد افسردگی، داروهای صرع و مسدودکننده‌های بتا برای فشار خون بالا است.

راهکارهایی برای معکوس کردن روند افزایش وزن ناخواسته

معکوس کردن روند افزایش وزن ناخواسته ممکن است یک چالش باشد، اما با اعمال تغییرات در روند زندگی خود، می‌توانید بهبودی بسیاری در وضعیت وزن خود داشته باشید. در زیر چند راهکار برای معکوس کردن روند افزایش وزن ناخواسته آورده شده است:

• تغییر رژیم غذایی: رعایت یک رژیم غذایی سالم که شامل میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی با کمترین چربی و قند و مواد غذایی با مقدار مناسبی از پروتئین باشد، می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.
• افزایش فعالیت بدنی: انجام فعالیت‌های ورزشی منظم مانند پیاده روی، دوچرخه‌سواری، شنا، یوگا و تمرینات مقاومتی منجر به افزایش کالری‌ سوزی و کاهش وزن می‌شود.
• مدیریت استرس: تمرکز بر مدیریت استرس، استفاده از تکنیک‌های آرامش بخش مانند مدیتیشن و یوگا و تعامل با محیط طبیعی می‌تواند به کاهش استرس و افزایش سلامت روانی کمک کند.
• مراجعه به مشاور: مشاوره با یک متخصص تغذیه یا روان‌شناس می‌تواند در بررسی رژیم غذایی، الگوهای غذایی، رفتارهای غذایی ناسالم و مسائل روانی مرتبط با افزایش وزن کمک کند.
• تغییر سبک زندگی: تغییر الگوی زندگی به سمت یک سبک زندگی سالم که شامل خواب کافی، مدیریت استرس، فعالیت بدنی منظم و مصرف غذاهای سالم است، می‌تواند منجر به کنترل وزن شود.

سخن پایانی

اضافه وزن یک مشکل پیچیده است که از عوامل متعددی ناشی می‌شود. برای مقابله با این مشکل، لازم است به رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس و افزایش آگاهی درباره عوامل موثر بر وزن بدن توجه کرد. این اقدامات می‌توانند به بهبود سلامتی عمومی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن کمک کند.

منبع: webmd.com / ویراستار: فاطمه شهابی