اهمیت نسبت دور کمر به باسن
بیماری‌های قلبی عروقی شایع‌ترین علل مرگ و میر و ناتوانی در کشورهای درحال‌توسعه است. در کشور ما نیز از هر سه مورد مرگی که رخ می‌دهد یک مورد به دلیل بیماری‌های قلبی عروقی است. تحقیقات نشان داده افراد با تمرکز اضافه وزن در اطراف شکم (با نمای بدنی شبیه سیب) بیشتر از کسانی که دارای اضافه وزن در اطراف لگن هستند (نمای بدن گلابی شکل) در معرض خطر بیماری‌های قلبی عروقی هستند. اندازه گیری WHR (نسبت دور کمر به باسن ) یک روش ارزیابی چاقی و به عنوان یک معیار سلامت فرد بوده که به نوبه خود شاخص سایر مشکلات سلامتی فرد نیز خواهد بود. طبق مستندات WHO چاقی شکمی با نسبت دور کمر به باسن بالای ۰٫۹۰ برای مردها و بالاتر از ۰٫۸۵ برای زنان یا BMI بالاتر از ۳۰ مشخص می‌شود.
موسسه ملی (NIDDK ) بیان می‌کند که در زنان، بالا بودن نسبت دور کمر به باسن ، بیش از ۰٫۸ و در مردان بیش از ۱ به دلیل نحوه توزیع چربی، سلامت افراد را تهدید می‌کند. همچنین گزارش شده که این نسبت در افراد مسن‌تر نسبت به BMI یا اندازه گیری دور کمر به تنهایی در پیش بینی بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ و میر افراد از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در صورتی که چاقی را بر اساس اندازه گیری‌های WHR تعریف کنیم افراد در معرض خطر بیماری‌های قلبی عروقی در جهان به ۳ برابر افزایش خواهند داشت.
WHR بهترین نما از ساختار بدن را نشان می‌دهد و نسبت ۰٫۷ برای زنان و ۰٫۹ برای مردان به شدت مرتبط با سلامت عمومی و باروری خواهد بود.
زنان با WHR در محدوده ۰٫۷ دارای سطح بهینه ای از استروژن بوده و کمتر مستعد ابتلا به بیماری‌های عمده‌ای مانند دیابت، اختلالات قلبی-عروقی و سرطان‌های تخمدان می‌باشند. زنان با WHR ۰٫۸ یا بیشتر به طور مشخصی نسبت به زنان (۰٫۷-۰٫۷۹) بدون ارتباط با BMI، ریسک اختلال باروری بیشتری خواهند داشت. بررسی‌ها نشان داده مردان با WHR حدود ۰٫۹ به طور واضح از نظر سلامت عمومی و همچنین باروری سالم تر بوده و ریسک سرطان پروستات و بیضه در این افراد کمتر است.
در میان دختران با وضعیت مشابه کسانی که WHR پایین‌تری دارند فعالیت غدد درون ریز در آن‌ها در اوایل بلوغ نشان دهنده سطح LH و FSH بالاتری بود. در یک مطالعه آینده نگر شواهد نشان دهنده نقش WHR در باروری افراد تحت تلقیح مصنوعی بود این محققان نشان دادند که یک افزایش ۰٫۱ واحدی در WHR احتمال لقاح در هر سیکل را به میزان ۳۰% کاهش خواهد داد. (پس تعدیل برای سن، چاقی و دلایل برای تلقیح مصنوعی، طول و نظم دوره، سیگار کشیدن).
داده‌های مرکز ملی آمار سلامت آمریکا نشان داد که عملکرد کودک در آزمون‌های شناختی با میزان چربی ذخیره شده در باسن مادران در دوره بارداری مرتبط است. در کودکانی که از مادران با دور باسن بزرگ‌تر و WHR کوچک‌تر متولد شده‌اند چربی ران که دارای زنجیره‌های طولانی اسیدهای چرب اشباع نشده است برای توسعه مغز جنین استفاده شده است.
۳ سال بررسی بر ۳۲۹۹ زن شرکت کننده در مطالعه قند و لیپید تهران نشان داد که به ازا هر کیلوگرم افزایش وزن ۱٫۰۷ درصد خطر ابتلا به سندرم متابولیک افزایش خواهد داشت. تغییرات بیشتر از ۰٫۰۴ سانتی متر در نسبت دور کمر به باسن به طور معنی داری با افزایش خطر ابتلا ارتباط داشت.
در بررسی که بر روی دختران دبیرستانی شهر لاهیجان انجام گرفت از بین ۴۰۰ دختر مورد بررسی ۱۴٫۸% دارای اضافه وزن و ۵٫۳% چاق بودند و در همین گروه بر اساس شاخص نسبت دور کمر به باسن ۳۱٫۵% کل نمونه‌ها دارای چاقی شکمی بودند.
با توجه به موارد فوق می‌بایست مراقبین بهداشتی در ارزیابی‌های سلامتی افراد به این نسبت توجه خاص داشته در اندازه گیری‌های مرتبط با آن نیز توجه لازم را داشته باشند.
نحوه اندازه گیری و محاسبه نسبت دور کمر به باسن (WHR )
طبق پروتکل‌های جمع آوری داده‌های سازمان بهداشت جهان نحوه اندازه گیری دور کمر در نقطه میانی بین حاشیه پایین‌ترین قسمت قابل لمس دنده‌ها و لبه بالایی استخوان لگن با یک متر غر قابل ارتجاع و موازی با سطح زمین و دور باسن نیز در برجسته‌ترین قسمت و موازی با زمین اندازه گیری می‌شود.
اندازه گیری دور کمر معمولاً توسط افراد غیر متخصص با اندازه گیری دور کمر در قسمت ناف به دست آمده اما بررسی‌ها نشان داده که این اندازه گیری‌ها ممکن است اندازه دور کمر را کمتر از حد واقعی نشان دهد.
در هر دو اندازه گیری باید پاهای فرد جفت بوده فرد به طور مستقیم و راحت ایستاده و لباس کمی داشته باشد فرد باید آرام بوده و اندازه گیری در پایان یک دم عادی انجام شود. هر اندازه گیری باید دو بار تکرار شود و در صورت وجود تفاوت کمتر از یک سانتی متر متوسط آن باید محاسبه و ثبت شود. اگر اختلاف بین دو اندازه گیری بیش از یک سانتی متر باشد اندازه گیری باید تکرار شود.
اندازه گیری عملی:
در عمل معمولاً دور کمر به راحتی از کوچک‌ترین قسمت آن (درست بالای ناف) اندازه گیری می‌شود و ممکن است به همین ترتیب دور باسن یا ران از پهن‌ترین قسمت آن اندازه گیری شود. همچنین در مواردی همچون حاملگی و چاقی که کمر بیشتر محدب است تا مقعر دور کمر ممکن است در یک سطح افقی یک اینچ بالاتر از ناف اندازه گیری شود.
منبع: وبسایت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان
ویرایش متنی: مانکن
