چرا رویاهایمان را فراموش می کنیم؟ یا برخی از آن ها یادمان می ماند؟

سال ها است که خواب و خواب دیدن ذهن فیلسوفان، روانشناسان و متخصصان پزشکی خواب درگیر کرده است. چرا خواب می بینیم؟ تعبیر خواب های مان چیست؟ آیا می توان کاری کرد خوابی که می بینیم یادمان بماند؟ این مقاله به بررسی این موضوعات می پردازد.

پژوهش ها حاکی از آن است که با انجام برخی کارها می توانید خواب هایتان را به یاد بیاورید.

آیا خوابی که شب گذشته دیدید را به یاد می آورید؟ حتما برای شما هم پیش آمده که در اول صبح برخی از صحنه ها را آنقدر واضح به یاد می آورید که می توانید آن را برای دیگران نیز بازگو کنید، اما به مرور تا پایان روز به تصاویری مبهم تبدیل می شوند. حتی برخی از افراد اصلا خوابهایشان را به یاد نمی آورند. اما اینکه خواب هایتان را به یاد بیاورید یا خیر در واقع به کیفیت خوابتان بر می گردد؟

کارشناسان توضیح می دهند که لزوما اینطور نیست. شلبی هریس، روانشناس، استادیار کالج پزشکی آلبرت اینشتین در برانکس، نیویورک توضیح می دهد: «همه افراد خواب می بینند، اما ممکن است همه افراد خوابی که می بینند را یاد نیاورند و همانطور که مشخص است، چند دلیل برای این مسئله وجود دارد –  اما هردلیلی که باشد رابطه چندانی با کیفیت خواب شما ندارد.

بیشتر رویاهای ما در طول خواب REM اتفاق می افتد

زمانی که به سوال چرا خواب می بینیم، می پردازیم، تحقیقات پزشکی خواب به طرز شگفت انگیزی در این مورد کم هستند.

به گفته دکتر وندی تروکسل، متخصص خواب، دانشمند ارشد رفتارشناسی در شرکت RAND و نویسنده کتاب: راهنمای زوج ها برای خواب بهتر، «نه تنها هیچ اتفاق نظری در مورد عملکرد مراحل خاصی از خواب وجود ندارد، بلکه واقعیت این است که حتی توافق قطعی در مورد اینکه چرا خواب میبنیم هم وجود ندارد.»

او می گوید، نظریه غالب بر اساس تحقیقات نشان می دهد دلیل اصلی رویاها حمایت و پردازش عاطفی است. «در واقع، آنچه در خواب می بینیم به ما کمک می کند تا از پس مسائل چالش برانگیزی که در طول روز اتفاق افتاده و ما قادر به حل آن ها نبودیم، برآییم.»

بیشتر خواب های ما در طول حرکت سریع چشم (REM) که بخشی از خواب است، اتفاق می افتد. دکتر تروکسل می گوید: در این مرحله از خواب مغز در حال ایجاد ارتباطات جدید و یادآوری تجربیات روز است. «این فرصتی برای مغز است تا جهان را به روشی نامحدود درک کند، مشکلاتش را حل کند، خلاقانه فکر کند و از تثبیت حافظه حمایت کند.»

طبق گفته بنیاد ملی خواب، حدود یک چهارم از زمان خواب در REM سپری می شود.

علاوه بر این، پژوهش ها نشان می دهد که ما در مراحل غیر REM هم خواب می‌بینیم، اما معمولا به خاطر سپردن این خواب ها سخت‌تر، کوتاه‌تر و در مقایسه با خواب های REM بیشتر شبیه به تفکر هستند. اما خواب هایی که در طول REM میبینیم بیشتر شبیه داستان هستند.

تروکسل می گوید، ممکن است خواب REM نقش مهمی در پردازش عاطفی و به طور کلی حمایت از سلامت روان داشته باشد.

مطالعه ای روی 76 زن جوان سالم انجام شد و از آن ها خواسته شد تاا قبل از خواب تصاویر منفی و خنثی را مشاهده کنند. نکته جالب در این تحقیق این است که مقادیر بیشتر خواب REM با واکنش عاطفی بالاتر نسبت به مشاهده تصاویر منفی (هنگامی که بیدار بودند) در کوتاه مدت در مقایسه با افرادی که خواب REM نداشتند، مرتبط بود. اما پس از دو روز، افرادی که دست کم یک دوره خواب کامل REM و همچنین تعداد و طول مدت خاطرات آن عکس‌های منفی را داشتند در مقایسه با کسانی که خواب REM کوتاهی داشتند، واکنش‌پذیری هیجانی کمتری بروز دادند.

نتایج پژوهش نشان می‌دهد که خواب REM در طول زمان به پردازش هیجانی افراد کمک می‌کند و باعث می‌شود رویدادهای منفی کمتر ناراحت‌کننده باشند.

وی توضیح می‌دهد: «این مسئله نشان می‌دهد که عملکرد خواب REM به گونه ای است لبه‌های ناصاف زندگی عاطفی مان را هموار کند و به ما کمک کند برخی از موضوعات و اتفاقات منفی طی روز را فراموش کرده و آنقدر تحت تاثیر آن ها نباشیم».

هر چند تحقیقات محدودی در مورد این سؤالات وجود دارد – و از آنجا که بیشتر مطالعات انجام شده به نسبت کوچک هستند – اما تروکسل می‌گوید محققان حوزه خواب هنوز این نظریه‌ها را به جای حقایق ثابت در نظر می‌گیرند.

اگرچه یادآوری یک رویا نشان می دهد که شما در نقطه ای از شب به چرخه خواب REM رسیده اید، اما اگر رویایتان را به یاد نمی آورید، لزوما به این معنی نیست که شما این مرحله مهم از خواب را نگذرانده اید.

دبورا گیوان، پزشک متخصص خواب و استاد بازنشسته در دانشکده پزشکی دانشگاه ایندیانا در ایندیاناپولیس می گوید: ممکن است درطول خواب بیدار شوید و خوابی که در همان لحظه می دیدید را به یاد بیاروید. این نشان می دهد که آن رویا هنوز در ذهن شما تازه است.

یا به یادآوردن خواب می تواند به این معنا باشد که شما آخرین رویایی را که دیده‌اید به یاد می‌آورید. وی توضیح می‌دهد بیشتر افراد «خواب رویایی» خود را در نیمه دوم شب می‌گذرانند.

اگر خواب REM شما 25 درصد از یک خواب هفت ساعته را تشکیل دهد، این مقدار در کل کمی کمتر از دو ساعت است – که ممکن است فقط 10 دقیقه آخر آن را واضح به یاد داشته باشید.

نگرانی، داروها و شخصیت افراد ممکن است بر رویاها و یادآوری آن ها تاثیر بگذارد

به گفته دکتر هریس به خاطر سپردن رویاها لزوما ارتباط خاصی به آرامش خواب ندارد. درعوض، یادآوری آن رویاها به عوامل متعددی از جمله مقدار استرس فعلی تا داروهایی که مصرف می‌کنید، بستگی دارد.

موارد زیر می تواند به خاطر سپردن رویاها را تحت تاثیر قرار دهد:

• نگرانی و استرس قبل از خواب. هریس می‌گوید، افراد زمانی که مضطرب یا افسرده هستند، خواب‌های خود را به یاد می‌آورند. ممکن است دلیلش این باشد که این افراد تمایل دارند در زمان نگرانی بیشتر از خواب بیدار شوند و این کار را در میانه رویاهای مختلف انجام می دهند.
• دارو یا مشکلات سلامتی. دکتر شیامساندر سوبرامانیان، متخصص خواب در کالیفرنیا، می‌گوید برخی داروها مانند برخی از داروهای افسردگی می‌تواند خواب رویایی را سرکوب کنند. به طور مشابه، آپنه خواب (وضعیتی که با مکث های کوتاه تنفس در چند نوبت هنگام خواب مشخص می شود) نیز می تواند مدت زمانی را که فرد ممکن به رویاپردازی می گذراند را به حداقل برساند.
• جنسیت و گذشته شخصیتی. تحقیقات نشان داده است که دختران نوجوان بیشتر از همسن و سالان پسر خود خواب هایشان را به یاد می آورند. این مطالعه همچنین ارتباط بین خلاقیت و یادآوری رویاها را نشان داد: شرکت‌کنندگانی که بیشتر رویاهایشان را به یاد می آوردند در مقایسه با افرادی که کمتر رویاهایشان را به خاطر داشتند، احتمال بیشتری داشت که خودشان را فردی خلاق معرفی کنند.

آیا می توان روند به خاطر سپردن رویاها را تقویت کرد؟

خبر خوب این است که با انجام برخی کارها می توانید رویاهایتان را بیشتر به خاطر بسپارید. لوری لوونبرگ، نویسنده کتاب «رویاپردازی کنید: قفل رویاهایتان را باز کنید، زندگی تان تغییر دهید» می گوید: شما می توانید روند یادآوری رویاهایتان را بهبود بخشید و «مهمترین چیز این است که به آن رویاها بیشتر توجه کنید و بیشتر زمان بدهید.»

بهترین زمان برای به یاد آوردن رویاهاتان دقیقا 90 ثانیه اول پس از بیدار شدن و قبل از از بین رفتن خاطره است. لوونبرگ توصیه می کند سعی کنید بدن خود را دقیقا در همان وضعیتی نگه دارید که هنگام بیدار شدن از خواب در آن بودید، زیرا این کار به تقویت حافظه رویاییتان کمک می کند.

پس از دو دقیقه ای که برای بازپخش و جمع آوری افکار، احساسات و تصاویر مربوط به خوابی که دیدید سپری کردید، بلافاصله آنها را یادداشت کنید. لوونبرگ می‌گوید: «اگر رویاهای خود را یادداشت نکنید یا به همسرتان نگویید، احتمالا بعد از خوردن صبحانه از بین خواهند رفت.»

با این حال، نوشتن رویاها در دفترچه یادداشت فرصتی برای ایجاد خاطره از آن رویا در آینده است. پس از همین امروز یک دفترچه و خودکار کنار تخت خود داشته باشید. این کار نه تنها به یادآوری آگاهانه رویاها کمک می کند، بلکه راهی است تا عادت به یادداشت روزانه را هر روز صبح را در خود ایجاد کنید – طبق بررسی های انجام شده، این کار حتی از بازگویی آن برای سایر افراد نیز بهتر است.

تغذیه می تواند در یادآوری رویاها نقش داشته باشد.

همچنین لوونبرگ می‌گوید تغذیه می تواند در یادآوری رویاها نقش داشته باشد، به‌ویژه میزان ویتامین B6. یک مطالعه کوچک، تصادفی و آینده نگر که شامل 100 شرکت‌کننده بود، نشان داد افرادی که مکمل ویتامین B6 را قبل از خواب مصرف می‌کردند، در مقایسه با افرادی که مکمل را مصرف نمی‌کردند، بیشتر خواب‌های خود را به خاطر می‌آوردند. با این حال، باید بدانید که عدم وجود شواهد تییدکننده باعث می شود این تحقیق همچنان در مرحله مقدماتی باشد – و همچنین افرادی که در این مطالعه قبل از خواب مکمل B6 دریافت کردند، کیفیت خواب بدتری را گزارش کردند و پس از بیدار شدن هم احساس خستگی بیشتری داشتند.

می توانید با پختن و خوردن غذاهایی مانند مرغ، ماهی، شیر، موز و اسفناج  ویتامین B6 بیشتری را به طور طبیعی در رژیم غذایی خود بگنجانید و اگر B6 را از طریق مکمل ها دریافت می کنید، به دوز مصرفی آن توجه داشته باشید. به گفته موسسه مکمل های غذایی و موسسه ملی بهداشت.، حداکثر مقدار مجاز روزانه ایمن برای بزرگسالان ۱۰۰ میلی گرم در روز است. مصرف بیش از حد این ویتامین ممکن است منجر به آسیب یا مشکلات عصبی شود، از جمله از دست دادن کنترل بر حرکت اندام و بروز مشکلات تعادلی. بنابراین، توصیه می شود همیشه قبل از شروع هر گونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

چرت زدن به مدت 10 دقیقه بیشتر در صبح یکی دیگر از راه هایی است که به رویاهای شفاف کمک می کند. اگرچه این ارتباط کاملا واضح نیست، اما یک مطالعه کوچک ارتباطی را بین چرت زدن برای چند دقیقه بیشتر و به خاطر سپردن واضح رویاها نشان می دهد. این بیداری کوتاه به مغز امکام می دهد که به اندازه کافی هوشیار باشد تا رویاها را در آخرین چرخه REM ثبت و به خاطر بسپارد.

با این حال، اگر می‌خواهید به یک برنامه خواب سالم پایبند باشید، نسبت به این چرت کوتاه مدت محتاط باشید. اما متخصصان خواب انجام آن را توصیه نمی‌کنند، زیرا خواب آن چند دقیقه آخر، خوابی سبک‌تر و کمتر ترمیمی خواهد بود. بعلاوه بیدار شدن در ساعات معینی در هر روز به شما کمک می‌کند بدنتان را در یک برنامه خواب ثابت نگه دارید و به طور کلی خوابیدن در شب و بیدار شدن در صبح برایتان آسان‌تر می‌شود.

منبع: everydayhealth.com / ترجمه: فاطمه شهابی