در مصرف داروهای گیاهی احتیاط کنید!
احتیاط در مصرف داروهای گیاهی
طب گیاهی قدیمی‌ترین شکل درمان است که از سوی بشر شناخته‌شده و از دیرباز مورداستفاده قرارگرفته است. استفاده از این روش درمانی در تمامی تمدن‌ها سابقه دارد و یک جزء مهم در پیشرفت علم پزشکی رایج به شمار می‌رود.
سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در حال حاضر ۸۰ درصد جمعیت جهان یعنی حدود چهار میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. این موضوع سبب شده است تحقیقات گسترده‌ای از سوی شرکت‌های داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد.
داروهای گیاهی هم مضر است
متأسفانه تصوری که به‌اشتباه بین مردم رایج است، این است که داروی گیاهی اگر فایده نداشته باشد، ضرر هم ندارد درواقع طبیعی بودن دارو را دلیلی برای بی‌ضرر بودن آن می‌دانند؛ اما واقعیت این است که مصرف داروهای گیاهی به‌تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.
برخی گیاهان دارویی باید به‌صورت استانداردشده مصرف شوند و مصرف مستقیم آن‌ها بعضاً باعث بروز مسمومیت‌های شدید و گاهی مرگ می‌شود. البته این حقیقت را نیز باید مدنظر داشت که عوارض داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی کمتر است، ولی مطلق نیست و تمام داروهای گیاهی بی‌ضرر نیستند، ولی عوارض آن قابل‌کنترل است. با توجه به شرایط موجود نمی‌توان داروهای گیاهی را در تمام موارد جایگزین داروهای شیمیایی کرد، اما می‌توان به‌عنوان طب مکمل و همراه دیگر داروهای شیمیایی استفاده و به‌این‌ترتیب بخشی از مصرف داروهای شیمیایی را کم کرد.
توصیه می‌شود همواره و پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشک خود دراین‌باره مشورت کنید. بعضی داروهای گیاهی موجب تداخل در قدرت جذب مواد غذایی موردنیاز بدن می‌شوند. انواع دیگری نیز موجب افزایش یا کاهش تأثیر دارویی خاص می‌شوند. این موضوع در سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن که معمولاً ۲ یا چند دارو را به‌طور همزمان استفاده می‌کنند می‌تواند مشکلات زیادی را به وجود آورد. عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی در کودکان نیز بیشتر است و باید حتماً در حد توصیه‌شده مصرف شود. مثلاً حتی مصرف عرق نعنا که به‌ظاهر بی‌ضرر است، در کودکان باید به‌اندازه باشد.
دوز نامشخص
استفاده از دوز بالای این داروها نیز اشتباه نسبتاً رایجی است که می‌تواند باعث مسمومیت دارویی و مشکلات بعدی ناشی از آن شود و لزوم احتیاط در مورد مصرف آن‌ها و مشورت با متخصصان در مورد آن‌ها را صدچندان می‌کند.
در قرص‌های شیمیایی موجود پزشکان می‌دانند دقیقاً چند میلی‌گرم داروی مؤثر وجود دارد و اگر عارضه‌ای پیش آمد می‌توان آن را شناخت و درمان کرد اما سؤال این است آیا می‌توان گفت در یک مشت گیاه دارویی چند میلی‌گرم داروی مؤثر وجود دارد یا دم‌کرده و غیر دم‌کرده‌اش چقدر باهم فرق می‌کند. متأسفانه مردم فکر می‌کنند چون داروهای گیاهی از گیاه تهیه‌شده‌اند، مضر نیستند اما باید در نظر داشت که ماده مؤثره تمام داروهای شیمیایی هم از گیاه تولید می‌شود. موارد بسیاری دیده‌شده است که بیماران به علت مصرف بیش‌ازحد و غیرقابل‌کنترل داروهای گیاهی دچار مسمومیت با سرب یا نارسایی کبد شده‌اند.
عطاری‌ها
بسیاری از گیاهان دارویی که در عطاری‌ها عرضه می‌شود، استاندارد نیستند و ممکن است میزان نامناسب آن برای افراد مضر هم باشد. مشکلات عمده بخش عطاری‌ها مربوط به سیستم آموزش و برنامه‌ریزی کشور است که باید این مسئله حل شود؛ چون نبود آموزش باعث شده است عطاری‌ها بدون مجوز گیاهان دارویی و غیر دارویی را به فروش برسانند. از سوی دیگر، بسیاری از گیاهان دارویی در عطاری‌ها به لحاظ آلودگی‌های میکروبی، سموم کشاورزی، فلزات سنگین و تاریخ‌مصرف و تولید، استاندارد نیستند و خواص مؤثر خود را از دست داده‌اند.
گیاهان دارویی کشت‌شده معمولاً قابل‌اطمینان‌تر هستند، اما گیاهانی که از مراتع جمع‌آوری می‌شوند، آلودگی دارند و گاهی به علت شناسایی نشدن آن‌ها از سوی عطاری‌ها، اشتباه تجویز می‌شود. از این منظر سیستمی لازم است که گیاهان دارویی به‌صورت منظم و طبق اصول صحیح بسته‌بندی و توزیع شوند و کنترل‌های لازم روی آن‌ها انجام شود.
نظارت اندک
وزارت بهداشت بر داروهای گیاهی که مجوز و پروانه تولید دارند، نظارت دارد. ازاین‌رو داروهای گیاهی که در داروخانه‌ها فروخته می‌شوند، معتبر و قابل‌استفاده‌اند و مردم می‌توانند با خیال راحت از آن‌ها استفاده کنند ولی در مورد عطاری‌ها، هنوز متصدی خاصی برای نظارت وجود ندارد که بر این بخش نظارت کند و گیاهان دارویی‌ای که در عطاری‌ها توزیع می‌شود بعضاً قابل‌اعتماد نیستند.
داروهای دروغین
گاهی مواقع تبلیغ معجون‌های معجزه‌آسا در عطاری‌ها دیده می‌شود؛ داروی ترک اعتیاد گیاهی ۱۰۰ درصد تضمینی، داروی چاقی، لاغری و کوچک کردن شکم و…
بسیاری از این داروها خصوصاً داروهای ترک اعتیاد یا چاقی و لاغری که تبلیغ می‌شود، ترکیبی از داروهای شیمیایی و گیاهی هستند که میزان مشخصی هم ندارند و در بسیاری موارد مشکلات و عوارض بیشتری برای بیمار ایجاد می‌کند. درواقع ساخت بیشتر این داروها که در مورد آن‌ها تبلیغ زیادی هم می‌شود، مبنای علمی ندارد. متأسفانه نبود نظارت وزارت بهداشت می‌تواند موجب بدتر شدن فرهنگ مصرف فرآورده‌های گیاهی شود و مردم را به استفاده از این داروها بدبین کند.
پیشرفت ناچیز
کشور ما از دیرباز از زادگاه‌های اصلی گیاهان دارویی بوده است. سابقه مصرف گیاهان دارویی نیز در کشور ما به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد؛ می‌توان در این خصوص به کتاب قانون از ابن‌سینا اشاره کرد که نشان‌دهنده وجود این فرهنگ در میان مردم ما بوده است. متأسفانه باوجود دیرینگی این علم در کشور، پیشرفت چندانی در آن مشاهده نمی‌شود و گیاهان دارویی به‌صورت غیر منسجم و برنامه‌ریزی نشده مورداستفاده قرار می‌گیرند.
عواملی مانند بیمه نبودن فرآورده‌های گیاهی، نبود فرهنگ صحیح مصرف داروهای گیاهی در بین مردم و عرضه فرآورده‌های گیاهی دارویی به‌صورت غیراستاندارد از سوی عطاری‌ها از عواملی است که بی‌اعتمادی پزشکان و داروسازان به فرآورده‌های گیاهی دارویی را موجب شده است.
بنا بر گزارش‌های وزارت بهداشت، اکنون بیش از ۲۵۰۰ فرآورده گیاهی دارویی در کشور مجوز دارند که کمتر از ۳ درصد کل بازار دارویی کشور را شامل می‌شود. هرچند وزارت بهداشت برای فعال کردن اداره داروهای گیاهی تلاش زیادی کرده است تا زمینه افزایش تولید، ساخت و صدور بیشتر مجوز این نوع داروها در کشور فراهم شود، اما تحقق این امر نیاز به زمان دارد.
