شاخص توده بدنی چیست؟
شاخص توده بدنی مقیاسی برای اندازه‌گیری میزان تناسب وزن نسبت به قد فرد است. این شاخص از طریق حاصل تقسیم وزن بر مجذور قد فرد محاسبه می‌شود. روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری شاخص توده بدنی استفاده می‌شود به‌جز تقسیم وزن بر قد که آن‌هم می‌تواند مقیاس‌های مختلفی داشته باشد، یک روش معمول دیگر اندازه‌گیری این شاخص از طریق محاسبه در نمودار است. به طوری که اگر محور افقی را وزن فرد به کیلوگرم در نظر بگیریم، محور عمودی نیز بر اساس قد تقسیم بندی شده است؛ بنابراین با محاسبه نقطه مورد نظر می‌توانیم بسنجیم که آیا قد فرد مورد نظر در طیف مناسب قرار گرفته یا اینکه از کمبود یا اضافه وزن رنج می‌برد.
به مرور با انجام تحقیقات در جوامع و گروه‌های سنی، نژادی و جنسی مختلف این شاخص نسبت به مردم جوامع گوناگون استاندارد شد و اعتبار و قابل اعتماد بودن نتایجه آن تقریباً به اثبات رسید. برای مثال در آسیای شرقی به خاطر جثه و هیکل مردم حد بالای وزن استاندارد باید به جای ۲۵، عدد ۲۳ باشد.
طبقه بندی‌ها
رواج استفاده از شاخص توده بدنی به این علت است که به فرد این امکان را می‌دهد که تناسب وزن خود را نسبت به قد و قامت خود محاسبه کند. سازمان جهانی بهداشت، شاخص توده بدنی زیر ۱۸٫۵ را به عنوان کم وزنی یا علامت سوءتغذیه تلقی می‌کند که آثار منفی ماندگاری بر سلامت جسمی و ذهنی افراد وارد می‌آورد. از سوی دیگر نیز شاخص بالای ۲۵ را به عنوان اضافه وزن و بالای ۳۰ را چاق در نظر گرفته است.
در سال ۱۹۹۴ تحقیق آزمایش ملی سلامت و تغذیه اعلام کرد که حدود ۵۹% از مردان و ۴۹% از زنان دچار اضافه وزن یا همان شاخص توده بدنی بالای ۲۵ هستند و چاقی مفرط یعنی BMI بالای ۴۰ تنها در ۲ درصد مردان و ۴% از زنان وجود داشت. در سال ۲۰۰۷ یک تحقیق مشابه دیگر نشان داد که اضافه وزن یا چاقی ۶۳% جمعیت مردم امریکا را درگیر کرده که ۲۶% از این افراد را مردم چاق یعنی بالای ۳۰ تشکیل می‌دهند. نظرات مختلفی در مورد آستانه کم وزنی در زنان وجود دارد. برخی از پزشکان شاخص توده بدنی بین ۱۸٫۵ تا ۲۰ را به عنوان حداقل وزن طبیعی برای زنان در نظر می‌گیرند و برخی دیگر ۱۹ را مرز می‌دانند. به هر حال BMI حدود ۱۵ به طور معمول علامتی از سوءتغذیه و حالت قحطی زدگی شناخته می‌شود و BMI زیر ۱۷٫۵ به عنوان یکی از علائم اختلال خوردن (لاغری مرضی)anorexia nervosa برای زنان و دختران جوان در نظر گرفته می‌شود.
شاخص توده بدنی برای کودکان
BMI به طور متفاوتی برای کودکان محاسبه می‌شود گر چه روش کار تقریباً مشابه بالغین است اما برای کودکان درصدی را برای مقایسه کودک با کودکآن‌هم سن و هم جنسیت او فراهم می‌کند. BMI زیر ۵ درصد به عنوان کم وزنی و بالای ۹۵% به عنوان چاق در افراد زیر ۲۰ سال در نظر گرفته می‌شود. کودکان و نوجوانان زیر ۲۰ سال با BMI بین ۸۵ تا ۹۵ درصد دارای اضافه وزن شمرده می‌شوند. مطالعات اخیر در بریتانیا نشان می‌دهد که شاخص دختران بین ۱۲ تا ۱۶ ساله به طور متوسط حدود ۱ کیلوگرم بر متر مربع (۱ kg/m۲) نسبت به پسران بیشتر هستند.
روش تفسیر وضعیت وزنی کودکان زیر هجده سال براساس جداول صدک BMI برای سن به این ترتیب است:
ـ کمتر از صدک ۵: کمبود وزن
ـ صدک ۵ تا ۸۵: وزن نرمال
ـ صدک ۸۵ تا ۹۵: در معرض خطر
ـ بالای صدک ۹۵: اضافه وزن
تفاوت‌های نژادی
شاخص توده بدنی با عددهای داده شده تقریباً برای مردم کشورهای غربی صنعتی مشابه است ولی این میزان در سایر کشورها و برای مردم سایر نژادها متفاوت است. برای مثال در ژاپن شاخص توده بدنی نرمال باید بین ۱۸٫۵ تا ۲۳ باشد این در حالی است که تقریباً این میزان برای کشورهای غربی ۲۵ است.
شاخص توده بدنی در ایران نیز مورد بررسی قرار گرفته برای مثال حد بالای BMI نرمال برای مردان ۲۵٫۲۱ و برای زنان ۲۳٫۳۵ است.
برخی از محدودیت‌های استفاده از شاخص توده بدنی
گرچه شاخص توده بدنی به طور معمول برای همه زنان و مردان نتایج قابل اعتمادی را نشان می‌دهد اما مثل هر چیز دیگری محدودیت‌ها و مرزهایی هم دارد برای مثال:
– این شاخص ممکن است برای ورزشکاران و افرادی که بافت ماهیچه ای مستحکم و متراکم دارند، با ضریب خطا همراه باشد و BMI آن‌ها را بالاتر از میزان واقعی نشان دهد زیرا اضافه وزنی را که به دلیل بافت ماهیچه‌ای به وجود آمده است را با چربی اضافی بدن اشتباه می‌گیرد.
– در مورد استفاده از این شاخص برای سالمندان نیز محدودیت‌هایی وجود دارد زیرا ممکن است در مورد اضافه وزن این افراد را کمتر از حد واقعی نشان دهد زیرا هر فردی که دچار کاهش بافت و تراکم ماهیچه‌ای شده باشد ممکن است BMI واقعی خود را به دلیل تراکم آب یا چربی در واحد حجم به درستی تشخیص ندهد.
– محاسبه شاخص توده بدنی برای زنان باردار کاربرد ندارد.
– در افراد زیر ۱۸-۲۰ سال باید از روش محاسبه شاخص توده بدنی برای کودکان استفاده کرد تا اعداد به دست آمده واقعی باشند.
!آنلاین محاسبه کنید
درصفحه محاسبه‌گر مانکن شاخص های مهم سلامتی بدن خود را به صورت ساده محاسبه کنید این بخش شامل محاسبه گر شاخص توده بدنی، متابلویسم، مقدار آب مصرفی، درصد چربی و … است.
ورود به صفحه محاسبه‌گر
