مروری کلی بر آسیب‌های ورزشی
فرقی نمی کند که شما یک ورزشکار حرفه‌ای باشید یا تنها آخر هفته‌ها را به ورزش اختصاص دهید، حتماً برایتان پیش آمده که طی ورزش دچار آسیب شده باشید. از جمله آسیب‌های ورزشی رایج می‌توان به پیچ خوردگی، کشیدگی، تورم عضلات، اسپلینت ساق پا، آسیب روتاتور کاف، آسیب زانو، شکستگی و در رفتگی‌ها اشاره کرد.
برخی از این آسیب‌ها شدیدتر هستند که در نتیجه یک اتفاق ناگهانی به وجود می‌آیند و علائم بسیار قابل‌توجه‌تری دارند. در مواردی دیگر گرچه شدت آسیب کمتر است، به طور مزمن و در طول زمان ادامه پیدا می کند.
شایع‌ترین آسیب‌های ورزشی
آسیب‌های ورزشی ممکن است در اثر تصادف، ضربه، تمرینات ضعیف، تجهیزات نامناسب، عدم آمادگی بدنی یا گرم کردن و کشش‌های ناکافی ایجاد شود. از جمله آسیب‌های بدنی شایع عبارتند از: رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلانی، پارگی رباط‌ها و تاندون‌ها، در رفتگی مفاصل، شکستگی استخوان‌ها و ضربه به سر.
می‌توان گفت که مفصل‌ها آسیب‌پذیرترین بخش در ورزش هستند، با این حال سایر قسمت‌های بدن نیز ممکن است دچار آسیب شود. در ادامه، نگاهی دقیق‌تر به شایع ترین آسیب‌ها در قسمت‌های مختلف بدن می‌اندازیم.
سر
شایع‌ترین آسیب ورزشی که ممکن است به سر وارد شود، ضربه مغزی است – آسیب مغزی که در اثر ضربه به سر، برخورد یا تکان‌های شدید ایجاد می‌شود. ضربه مغزی نوعی آسیب مغزی تروماتیک است که بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد. همچنین، آسیب‌های مغزی مکرر منجر به بروز مشکلات طولانی‌مدت حافظه و عملکردهای اجرایی و کارکردی افراد می‌شود. بنابراین، در صورتی که مشکوک به ضربه مغزی خود یا عزیزتان هستید، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
شانه
شایع‌ترین مشکل شانه التهاب یا پارگی روتاتور کاف است. اما بیماری‌های دیگری مانند شانه منجمد یا پارگی لابروم ممکن است علائمی مانند پارگی روتاتور کاف را داشته باشند. در نتیجه، در چنین شرایطی، باید احتمال تشخیص بیماری‌های دیگر نیز در نظر گرفته شود.
آرنج
مشکلات مرتبط با تاندون اطراف آرنج، مانند اپی کندیلیت جانبی (آرنج تنیس بازان) و اپی کندیلیت داخلی (آرنج گلف باز)، از جمله شایع‌ترین مشکلات مرتبط با ورزش در مفصل آرنج به شمار می‌رود.
مچ دست
شکستگی مچ دست هم یکی دیگر از شایع‌ترین شکستگی‌های استخوانی در ورزشکاران است. برای مثال، افرادی که به برای نگه‌داشتن خود، هنگام زمین خورد دستشان را باز می‌کنند و با بازویی کشیده با زمین برخورد می‌کنند، فشار زیادی به مچ دست وارد شده و منجر به شکستن آن می‌شود که نیاز به درمان دارد.
انگشت
در رفتگی و شکستگی انگشتان نیز بسیاری از آسیب‌های ورزشی مرتبط با ورزش را شامل می‌شود. برای مثال، دررفتگی مفاصل انگشتان و تورم آن‌ها به ویژه در ورزش‌های توپی مانند بسکتبال و فوتبال بسیار رایج است.
ستون‌فقرات
کشیدگی عضلات کمر یکی از شایع‌ترین آسیب‌های مربوط به ستون‌فقرات هم در ورزشکاران و هم در غیر ورزشکاران است. شدت درد در بیشتر موارد به قدری شدید و عمیق است که باعث نگرانی فرد می‌شود، شاید مشکل جدی‌تری رخ داده باشد. همچنین باید مشکلات مربوط به ستون‌فقرات که کمتر شایع هستند را در نظر داشته باشید و البته شایع‌ترین آن‌ها که کشیدگی‌های کمر هستند را بشناسید.
مفصل و کشاله ران
کشیدگی کشاله ران همواره روشی رایج برای تشخیص دردهای لگنی بوده است. بسیاری از مشکلات مفصل ران زمانی که به کشیدگی عضله مربوط می‌شد، مانند گیرافتادگی استخوان ران یا FAI و پارگی لابروم بهتر درک می‌شدند، با این وجود، باز هم آسیب‌های کشاله ران هنوز از جمله شایع‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید.
ران
درد شدید، کشیدگی یا پارگی عضله ممکن است حین ورزش در عضلات همسترینگ، چهارسر و ادکتور ران اتفاق بیوفتد. عضلات همسترینگ و چهارسر ران به طور خاص در طی فعالیت‌های پُر سرعتی همچون دو و میدانی، فوتبال و بسکتبال در معرض خطر هستند. در نتیجه، آسیب زمانی رخ می‌دهد که عضله بیش از حد کشیده شده و رشته‌های عضلانی پاره می‌شود.
زانو
درد قدام زانو که به آن سندرم درد کشککی رانی نیز گفته می‌شود، نوعی تحریک غضروفی در قسمت پایینی کاسه زانو است که منجر به درد و ساییدگی اطراف آن می‌شود. با این حال، همواره از تمرینات درمانی به عنوان راهی برای درمان این درد استفاده می‌شود.
مچ پا
پیچ خوردگی مچ پا یکی از شایع‌ترین آسیب‌های مفصل مچ پا است. هنگامی که پیچ خوردگی مچ پا اتفاق می‌افتد، به دنبال آن همواره آسیب‌های دیگر یکی پس از دیگری رخ می‌دهد. از این رو، توانبخشی مناسب پس از این آسیب، می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های مجدد مفصل مچ پا کمک کند.
پا
فاسیای کف پا به معنای سوزش و آزردگی بافت ضخیم و سختی است که قوس کف پا را ایجاد می‌کند. این بافت فاسیای کف پا ممکن است منقبض و دردناک شده و فرد دچار به این بیماری به سختی قادر است پاشنه خود را بر زمین گذاشته و راه برود.
علل
به طور معمول آسیب‌های ورزشی به دو دسته حاد یا مزمن تقسیم می‌شود که ممکن است ناشی از ضربه مستقیم، فشار زیاد (اعمال فشار و نیروی زیاد به مفصل نسبت به توانایی فرد) یا زیاده‌روی کردن در انجام کار یا حرکتی، رخ بدهد.
آسیب حاد: در نتیجه یک حادثه یا تصادف رخ می‌دهد و البته علائم قابل‌توجهی هم دارد. برای مثال، لغزش، سقوط، برخورد با چیزی و یا تصادف می‌تواند منجر به آسیب حاد شود. در برخی شرایط بروز اتفاقات ناگوار بخشی اجتناب‌ناپذیر از ورزش محسوب می‌شود، اما می‌توان با داشتن وسایل و تجهیزات مناسب و بازی در شرایط ایمن، از بروز آن‌ها جلوگیری کرد. برای مثال، کاملاً روشن است که بازی فوتبال روی برگ‌های مرطوب منجر به لیز خوردن و افتادن بازیکنان می‌شود.
آسیب مزمن: نوعی درد طولانی‌مدت است. مثلاً به شکل یک آسیب حاد شروع می‌شود که به طور کامل بهبود نیافته است یا ممکن است در اثر زیاده‌روی کردن در فعالیتی یا انجام شکل نامناسب حرکتی ایجاد شده باشد. همچنین، بسیاری از ورزشکاران با درد بازی می‌کنند و این درد منجر به بروز آسیب‌های مزمن می‌شود.
علائم
علائم آسیب‌های ورزشی بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی ظاهر می‌شوند، البته ممکن است در شرایطی به تدریج و طی چند ساعت یا چند روز بعد نیز ظاهر شوند. زمانی که فرد ورزشکار زمین می‌خورد، مچ پایش پیچ می‌خورد و یا به هر شکل دیگری به او ضربه وارد می‌شود، معمول‌ترین واکنشش این است که آن محل آسیب‌دیده را تکان می‌دهد. اما این کار باعث می‌شود تا مشکلات طولانی‌تری را برایش در پی داشته باشد.
علائم یک آسیب مزمن یا کار کشیدن زیاد از حد از بدن در طول زمان ظاهر می‌شود. با این حال، آشکار شدن آسیب‌های قدیمی سخت و دردناک نیز یکی دیگر از شایع‌ترین علائم ورزشی است. در مجموع، علائم آسیب‌های ورزشی موارد زیر را شامل می‌شود.
درد
اولین علامت آسیب ورزشی، درد است. در واقع بدن چنین سیگنالی می‌فرستد که چیزی اشتباه شده است و آن می‌تواند بر اساس نوع آسیب متفاوت باشد. هنگامی که درد یک آسیب حاد شروع شده و فروکش نمی‌کند، باید بلافاصله توسط پزشک ورزشی ویزیت شود. برای مثال، چرخاندن مچ پا و عدم توانایی تحمل وزن بر روی آن یا برخورد با شخص یا شیء و عدم توانایی حرکت دادن دست و بازو.
در سایر موارد، شروع درد با تأخیر انجام می‌شود. به خصوص در آسیب‌های ناشی از کار کشیدن بیش از حد از بدن بیشتر معمول است. یک مفصل ممکن است بلافاصله بعد از ورزش کمی حساس شود، اما درد آن پس از چند ساعت تشدید می‌شود. حساسیت به هنگام زمانی که فشار به ناحیه‌ای از بدن وارد می‌شود، می‌تواند نشانه مهمی از وقوع یک آسیب جدی باشد.
محل ایجاد ناراحتی، عمق درد و شرح نوع دردی که فرد تجربه می‌کند می‌تواند به پزشکتان کمک کند تا علت احتمالی درد را تشخیص دهد.
تورم
تورم نشان‌دهنده التهاب است و به نوعی تلاش بدن برای پاسخ به آسیب و همچنین آغاز پاسخ درمانی سیستم ایمنی بدن است. بنابراین، گرچه تورم همیشه چیز بدی نیست، اما می‌تواند منجر به ناراحتی نیز بشود.
در مراحل اولیه پس از آسیب، ممکن است متوجه تورم یا محدودیتی در توانایی حرکتی خود نشوید. چرا که تورم به تدریج رخ می‌دهد و خون و مایعات شفابخش بدن برای محافظت و التیام بافت یا استخوان آسیب‌دیده مدام به آن بخش می‌رسند. تجربه شما از درد می‌تواند پزشکتان را نسبت به تشخیص نوع آسیب راهنمایی کند.
تورم انواع مختلفی دارد.
- افیوژن: تورم در داخل مفصل
- ادم: تورم در بافت‌های نرم
- هماتوم: تورم ناشی از خونریزی در بافت نرم
سفت شدگی
گرچه اندازه‌گیری درد کار آسانی نیست، اما بررسی دامنه حرکتی فرد آسیب‌دیده اغلب با میزان قابلیت تحرک او قابل اندازه‌گیری است. این کار به خصوص در مورد اندام‌های آسیب‌دیده بیشتر صدق می‌کند. مثلاً می‌توانید میزان تحرک مفصل آسیب دیده را با مفصل سالم مقابل آن مقایسه کنید.
دامنه حرکتی محدود نشانه روشنی از میزان شدت آسیب است. بدین ترتیب، در آسیب‌های حاد یک دوره اولیه استراحت و عدم تحرک توصیه می‌شود و پس از آن انجام حرکات ملایم و بعد سایر حرکات ورزشی توصیه می‌شود. از این رو، حتماً به منظور ارزیابی و درمان مشکلات حرکتی پیش از شروع دوباره فعالیت‌های ورزشی به پزشک ورزشی یا فیزیوتراپ مراجعه کنید.
عدم تعادل
زمانی که مفصل دچار عدم تعادل یا ناپایداری می‌شود، احساس شل شدگی پیدا می‌کند، درست مثل اینکه بخواهد خم شود یا بیرون بزند. این عرضه در بیشتر مواقع نشان‌دهنده آسیب رباط (مانند پارگی ACL) است، زیرا مفصل آسیب‌دیده پس از آسیب‌دیدگی به قدر کافی حمایت نمی‌شود.
ضعف
این آسیب قدرت ناحیه آسیب‌دیده را محدود می‌کند. به عبارتی ممکن است آسیب ساختاری به عضله یا تاندون وارد شده باشد و مانع از عملکرد طبیعی آن‌ها شود. با این حال، عدم توانایی بلند کردن بازو یا راه رفتن به دلیل ضعف باید توسط پزشک متخصص ارزیابی شود، زیرا دلایل احتمالی و نگران‌کننده دیگری نیز وجود دارد.
بی حسی و گزگز
بی حسی یا گزگز به نوعی نشانه‌ای از تحریک یا آسیب عصبی محسوب می‌شود. در برخی مواقع، خود اعصاب به طور مستقیم دچار آسیب می‌شوند، اما در سایر موارد، یک عصب ممکن است توسط تورم یا التهاب اطراف آن تحریک شود. به طور کلی می‌توان گفت که سوزن سوزن شدن خفیف در بدن مشکل چندان بزرگی محسوب نمی‌شود، اما عدم توانایی در احساس یک قسمت آسیب‌دیده بدن، بیشتر مسئله نگران‌کننده‌ای است.
قرمز شدن
بروز قرمزی در محل آسیب ممکن است به دلیل التهاب، ساییدگی، آلرژی یا عفونت ایجاد شود. در صورتی که قرمزی پوست غیرقابل توضیحی دارید، به‌ویژه اگر آن ناحیه هنگام لمس داغ است، باید توسط فردی متخصص ارزیابی شوید.
گیجی یا سردرد
حتی یک ضربه کوچک به سر ممکن است منجر به ایجاد ضربه مغزی شود و بعد تغییر در سایر علائم شناختی مانند گیجی، مشکل در تمرکز و مشکلات حافظه، سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و تحریک‌پذیری را در پی دارد.
علاوه بر این، ضربه مغزی ممکن است عواقب جدی داشته باشد که نباید آن را نادیده گرفت. بنابراین، در صورتی که ضربه‌ای به سر برخورد کرد و یکی از علائم ذکر شده بلافاصله ظاهر شد و یا فرد هوشیاری خود را از دست دارد، حتی پس از برطرف شدن علائم هم باید به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
آسیب های ورزشی بسیار شایع هستند و مراجعه به پزشک برای هر درد و ناراحتی برای اکثر ورزشکاران ضروری یا عملی نیست. با این حال، اگر دچار آسیبی شده اید که با مراحل درمانی ساده بهبود پیدا نمی کند و یا اگر علیرغم تلاش شما در حال بدتر شدن است، توصیه می شود به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علائمی که نشان می دهد باید توسط پزشک متخصص معاینه شوید عبارتند از:
- مشکل در استفاده از ناحیه آسیب دیده (راه رفتن، بلند کردن بازو و غیره)
- ناتوانی در قرار دادن وزن روی یک اندام
- تحرک محدود یک مفصل
- تغییر شکل ناحیه آسیب دیده
- خونریزی یا آسیب پوستی
- علائم عفونت (تب، لرز، تعریق)
- سردرد، سرگیجه، گیجی یا از دست دادن هوشیاری به دنبال آسیب به سر
تشخیص بیماری
آسیب‌های حاد و مزمن باید توسط یک پزشک ورزشی یا ارتوپد تشخیص داده شود، گرچه دیگر متخصصان غیرپزشکی که برای تشخیص و مدیریت این آسیب‌ها آموزش دیده‌اند – مانند مربیان ورزشی و فیزیوتراپیست‌ها – نیز می توانند این کار را انجام دهند.
فرد آسیب دیده باید ابتدا تاریخچه پزشکی و اطلاعاتی مورد نیاز درباره وقوع آسیب را به پزشک ارائه کرده و تحت معاینه فیزیکی قرار بگیرد.
در طی معاینه فیزیکی، پزشک ناحیه آسیب دیده را لمس می کند و در مورد میزان درد یا حساسیت وارد شده از فرد سوالاتی می پرسد. همچنین از وی خواسته می شود ناحیه آسیب دیده را حرکت دهد تا دامنه حرکتی آن نیز آزمایش شود.
سپس، با توجه به مشکوک بودن شدت آسیب و میزان درد یا ناتوانی فرد، پزشک ممکن است برای شناسایی هرگونه شکستگی استخوانی از اشعه ایکس از استفاده کند.
برخی از شکستگی ها در اولین عکس برداری با اشعه ایکس به طور کامل مشهود است، اما برخی دیگر (مانند شکستگی ساده مچ دست یا مویه کردن پا) ممکن است تا چند روز بعد، یعنی زمانی که بهبودی محل آسیب دیده شروع می شود، قابل مشاهده نباشد.
علاوه بر این، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری تشخیصی دیگری نیز برای تعیین میزان آسیب بافت نرم تجویز شود. این آزمایش ها در جریان ویزیت اولیه و یا پس از بی اثر بودن دوره درمان درخواست می شوند که شامل موارد زیر است.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): از این برای تصویربرداری تشخیصی آسیب‌های عضلانی، آسیب مفاصل، رگ به رگ شدن، شکستگی‌ها و آسیب‌های وارد شده به سر در اثر ورزش استفاده می‌شود. MRI از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی قوی به منظور بررسی ساختارهای اسکلتی عضلانی، از جمله استخوان ها، تاندون ها، ماهیچه ها، رباط ها و اعصاب استفاده می کند.
- سونوگرافی: این کار برای بررسی آسیب تاندون است. در واقع، در سونوگرافی، امواج صوتی در زمان حال از بافت های نرم سطحی تصویربرداری می کنند و در طی انجام آن، ممکن است رادیولوژیست از شما بخواهد که مفصل خود را حرکت دهید تا ببیند آن حرکت چگونه بر تاندون تاثیر می گذارد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن استخوان ها و بافت های نرم بدن جزئی تر بررسی می کند. در این آزمایش شکستگی های مویه مانند و بی نظمی های کوچک در داخل مفاصل پیچیده قابل رویت است.
درمان
مسلما دوره درمان به محل آسیب دیده و شدت آن بستگی دارد. هدف درمان اولیه برای بسیاری از آسیب های ورزشی کنترل التهاب و دریافت پاسخ مثبت به درمان است.
نام اختصاری R.I.C.E. راهنمای مفیدی برای درمان فوری بسیاری از آسیب های حاد است. هنگام اجرای درمان R.I.C.E. مراحل زیر را انجام خواهید داد:
- استراحت: به بدن خود استراحت دهید و میزان فعالیت آن را محدود کنید. یعنی توقف هر گونه فعالیت ورزشی که ممکن است به معنای استفاده از عصا یا دیگر ابزارهای کمک کننده باشد و یا کمک گرفتن از فردی دیگر به طوری که موجب استراحت کامل آن ناحیه آسیب دیده شود.
- یخ: یخ در کنترل تورم و التهاب بسیار مفید است و البته در کاهش درد نیز بسیار موثر است. بسیاری از ورزشکارانی که در یک آسیب حاد از یخ استفاده می کنند، متوجه می شوند که برای کاهش ناراحتی و درد خود دیگر به قرص های ضد درد نیازی ندارند.
- بستن: بانداژ کردن قسمت آسیب دیده بدن با باند فشاری (البته نه محکم) انجام می شود. باید حواستان باید که این باندپیچی کردن خیلی سفت نباشد زیرا موجب بدتر شدن علائم و بروز مشکلات دیگری می شود.
- بالا نگه داشتن: بالا نگه داشتن اندام آسیب دیده در کاهش تورم و التهاب و در نتیجه کاهش درد بسیار موثر است.
پس از گذراند دوره اولیه، حالا باید استراحت با مراقبت و از سرگیری بهینه فعالیت ها جایگزین شود. این تکنیک با نام اختصاری P.O.L.I.C.E شناخته می شود. (مراقبت، از سرگیری بهینه فعالیت ها، یخ، بستن و بالا نگه داشتن). محافظت از مفاصل آسیب دیده با وسایل کمکی، مانند عصا یا اسلینگ، بسیار کمک کننده است، زیرا در حالی که به آرامی مفصل را حرکت می دهد و به تدریج وزن را روی محل آسیب دیده می اندازد، موجب تسریع روند بهبود نیز می شود.
در نهایت، پس از گذراندن دوران بهبودی اولیه، ممکن است پزشکتان تعیین کند که حالا برای شما چه درمان دیگری مورد نیاز است و احتمالا شما را برای آن آسیب خاص به متخصص دیگری ارجاع دهد.
به طور کلی درمان آسیب های ورزشی شامل موارد زیر است:
- بی حرکتی با آتل، گچ گیری یا بریس
- دارو برای درد
- تزریقات تسکین دهنده درد، مانند تزریق کورتیزون
- فیزیوتراپی
- عمل جراحی
کلام آخر
ممکن است استراحت کردن و کنار گذاشتن فعالیت های معمول (و شاید مورد علاقه) کار سختی باشد. اما همواره این نکته را به یاد داشته باشید: اگر دچار آسیب ورزشی شدید و آن را درمان نکردید، می تواند باعث شود تا مدت طولانی تری از ورزش مورد علاقه خود دور بمانید یا حتی در برخی مواقع مانع از بازگشت شما به ورزش می شود. پس به صدای بدن خود گوش دهید و در صورت نیاز به دنبال کمک افراد حرفه ای باشید.
منبع: verywellhealth.com / ترجمه: فاطمه شهابی
