آیا رژیم دوران بارداری بر وزن آینده کودک تاثیر می گذارد؟

نکات کلیدی:

رعایت یک رژیم غذایی متعادل در دوران بارداری هم برای مادر و هم برای جنین اهمیت بسزایی دارد. همچنین، تامین کافی مواد مغذی در رشد و تکامل طبیعی کودک بسیار موثر است. بنابراین، مادر در دوران بارداری به پروتئین، آهن و اسید فولیک بیشتری نیاز دارد تا بتواند نیازهای جنین در حال رشد را برآورده کند.

برخی از مواد مغذی نیز در کاهش خطر ابتلای جنین به اسپینا بیفیدا، شکاف کام یا دیگر بیماری ها نقش دارند. از این رو، بیشتر محققان بررسی می کنند که چگونه رژیم غذایی مادر قادر است بعدها بر سلامت کودک تاثیر بگذارد و به همین دلیل بیماری هایی همچون آلرژی، چاقی و دیابت را مورد بررسی قرار دادند.

تاکنون پژوهش ها حاکی از آن است که سوء تغذیه در دوران بارداری با افزایش خطر چاقی در دوران کودکی و دیابت نوع ۲ در آینده مرتبط است. با این وجود، طبق بررسی های انجام شده، این موارد به طور کلی همبستگی های ضعیفی دارند.

در مطالعه جدید منتشر شده در مجله BMC Medicine، محققان الگوهای غذایی زنان باردار را بررسی کردند و سپس وزن و توده چربی فرزندان آن ها را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها دریافتند که رعایت رژیم غذایی DASH در دوران بارداری می تواند با کاهش میزان چاقی در اواخر دوران کودکی همراه باشد.

یافته های مطالعه چه چیزی را نشان می دهد؟

این پژوهش توسط کوهروت و بر روی ۱۶۲۹۶ جفت مادر و کودک در سراسر اروپا انجام شد.

 در این مطالعه، محققان رژیم غذایی مادر را با استفاده از شاخص التهابی رژیم غذایی (E-DII)، اصول رژیم غذایی و روش‌های غذایی برای توقف فشار خون (DASH) ارزیابی کردند.

آن ها الگوهای غذایی مختلف را با چاقی کودک در آینده (دوران کودکی) مقایسه کردند که با استفاده از شاخص توده بدنی خاص (BMI) و سن آن ها اندازه گیری شد.

نتایج ثانویه مورد بررسی نیز عبارتند از:

• ضخامت پوست (SST) – مقدار چربی زیر پوستی
• شاخص توده چربی (FMI) – محاسبه قد و دور کمر به منظور برآورد درصد چربی بدن
• شاخص توده بدون چربی (FFMI) – شبیه به شاخص توده بدنی است، با این تفاوت که توده عضلانی را در نظر می‌گیرد.

محققان دریافتند هرچه امتیاز رژیم غذایی DASH در دوران بارداری بالاتر باشد، شانس چاقی در اواخر دوران کودکی نیز (۱۰٫۶ سال) به مراتب کمتر می شود. همچنین، هیچگونه ارتباط آماری معنا داری برای امتیاز E-DII در بارداری بدست نیاوردند.

به طور کلی، هیچ ارتباط دقیقی بین امتیازات E-DII و DASH مادر در رابطه با چاقی ابتدایی در اوایل (۲٫۸ سال) و اواسط دوران کودکی (۶٫۱ سال) مشاهده نشد.

اما، ارتباط بین رژیم غذایی مادر و معیارهای چاقی ثانویه برای SST، FMI و FFMI فقط در اواخر دوران کودکی مشاهده شد. به طور خاص:

• امتیاز بالاتر E-DII در دوران بارداری با FFMI پایین‌تر در اواخر دوران کودکی همراه بود.
• امتیاز بالاتر DASH در دوران بارداری با FMI پایین تر در اواخر دوران کودکی همراه بود.
• هیچ ارتباط آشکاری بین امتیازات E-DII، DASH و SST در دوران کودکی مشاهده نشد.

دکتر لینگ وی چن، از محققین این مطالعه و یکی از پژوهشگران پست دکتری کالج دانشگاه دوبلین، جمهوری ایرلند، با توجه به نتایج بدست آمده به زنان باردار توصیه می کند:

«زنان باردار باید طی دوران باردای خود یک رژیم غذایی سالم، سرشار از میوه و سبزیجات داشته باشند، همچنین مصرف کربوهیدارت های تصفیه شده و گوشت های قرمز و فرآوری شده را نیز کاهش دهند.»

جی باوم، متخصص تغذیه و دیابت با Pommetta Nutrition در تورنتو، انتاریو، می‌گوید توصیه‌های تغذیه‌ای که او به مراجعان باردار می‌کند، ریشه در رفتارهای خودمراقبتی اولیه دارد و به آن ها کمک می‌کند تا به طور منظم و کافی به تغذیه خود رسیدگی کنند.

وی توصیه می‌کند خانم های باردار باید ویتامین‌های دوران بارداری را مصرف کنند، بدنشان را هیدراته نگه دارند، برنامه غذایی و میان‌وعده‌ای ثابتی داشته باشند و کربوهیدرات‌های پر فیبر را به‌طور مداوم در طی روز به همراه پروتئین و چربی‌های سالم مصرف کنند.

بدون شک رژیم غذایی نقش مهمی در بارداری دارد. از اسید فولیک برای پیشگیری از اسپینا بیفیدا گرفته تا مصرف چربی های امگا ۳ که برای سلامت مغز کودک بسیار مفید هستند، رژیم غذایی مادر باید متعادل و سرشار از مواد مغذی باشد، زیرا هم برای مادر و هم جنین فواید بسیار زیادی دارد.

مشکل BMI

 گرچه رعایت یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد، اما همه متخصصان سلامت بر این باور نیستند که BMI یا چاقی بتواند شاخص های خوبی برای سلامت کودک باشد.

بسیاری از محققان BMI را “ناقص” می دانند، زیرا چربی را از توده های بدون چربی مانند ماهیچه و استخوان متمایز نمی کند. اما، پژوهش های اخیر، با بررسی BMI و FFMI –که به روش جدیدتری توده عضلانی را محاسبه می کند- راه کامل تری را در پیش گرفتند.

با این حال، عقیده چند مورد BMI این است که گرچه معیار مفیدی است، اما استفاده از آن برای سنجش سلامتی نقص‌هایی دارد، زیرا وزن و BMI می تواند تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله ژنتیک، رژیم غذایی و فعالیت بدنی باشد.

آیا چاقی معیاری برای سلامتی است؟

سوال مهمتر این است که چرا پژوهش ها، BMI را در کودکان مورد بررسی قرار می دهند، علیرغم اینکه همه متخصصان سلامت بر این باورند، وزن معیار دقیقی برای سنجش سلامتی نیست.

استدلال برخی از متخصصان بهداشت این است که سنجش وزن دیدگاه بسیار محدودی از سلامت فرد را نشان می دهد، بنابراین باید به دنبال رویکردی غیر وزن محور و مفیدتر باشند.

به گفته باوم، اینکه در وهله اول به منظور بهبود سلامت افراد تمرکزمان بر کاهش چربی بدن باشد، دیدگاه ناقصی است.

وی می‌گوید: «با توجه به کاری که انجام می دهم، دریافتم که دلیل ضعف سلامتی در افراد به ندرت به عدم آگاهی در مورد رژیم غذایی، ورزش و رفتارهای سلامتی آن ها مربوط می شود. مشکل اصلی این است که افراد به دلیل تجریه موانع سیستماتیکی، مشکلات زیادی برای مراقبت از خود و دسترسی به خدمات بهداشتی دارند.»

از این رو، باوم به عوامل اجتماعی تعیین‌کننده برای سلامت مانند درآمد کم، ناامنی غذایی، حمایت ناکافی، محیط‌های ناامن، حداقل فرصت‌های تحصیلی، ژنتیک، ناتوانی و نژادپرستی اشاره می‌کند و توضیح می دهد که اینکه چگونه همه آن‌ها در سلامت افراد نقش دارند.

در نتیجه او معتقد است: «وزن تنها تکه بسیار کوچکی از این پازل است.»

بنابراین، اگر کودکی بزرگ شود و BMI بالایی داشته باشد، هرگز تنها علت آن تغذیه در دوران بارداری نیست.

پرورش افرادی با تغذیه سالم

این مطالعه ۱۰ سال آینده را به منظور سنجش چاقی در دوران کودکی مورد بررسی قرار داده است. با این حال، چن می‌گوید که مکانیسم بیولوژیکی مرتبط با رژیم غذایی مادر و پیامدهای دوران کودکی به خوبی در این پژوهش بررسی نشده است و باید در مطاعات آینده به آن ها پرداخته شود.

چن می‌گوید: «نتایج دقیق‌تر سلامتی کودکان باید همراه با دیگر عوامل تعیین‌کننده سلامت کودک مانند رژیم غذایی دوران کودکی و فعالیت بدنی بررسی شود.»

متخصصین تغذیه اطفال که به خانواده ها در مورد تربیت افراد سالم توصیه می کنند، بر تغذیه و فعالیت بدنی به عنوان عوامل مهمی برای رشد و سیر تکاملی مطلوب تمرکز می کنند.

 اما داشتن وزن متعادل به طور کلی برای سلامتی افراد مفید است.

بنابراین باوم می‌گوید: «کاهش وزن هرگز آن چیزی نیست که من به کودکان توصیه کنم. زیرا رژیم غذایی و محدود کردن غذای دریافتی کودک، بیشتر آن ها را در معرض خطر ابتلا به اختلالات خوردن قرار می دهد و می­تواند بر رشد و تکامل او تاثیری منفی داشته باشد.»

همچنین وی می گوید، عادی جلوه دادن تنوع شکل بدن افراد و آموزش مهارت هایی به کودکان به منظور داشتن فوبیای چربی در دنیای واقعی می تواند بیشتر از تغییر دادن رژیم غذایی بر سلامت طولانی مدت کودکان تاثیر داشته باشد.

بنابراین، با توجه به بحث مسئولیت در تغذیهِ الین ساتر، وظیفه والدین این است که انواع غذاهای مغذی را در فواصل زمانی مشخص برای کودک فراهم کرده و وعده‌های غذایی را برای آن ها دلپذیر کنند و از طرفی دیگر کودکان نیز وظیفه دارند که بر اساس آنچه در اختیارشان قرار می گیرد، تصمیم بگیرند چه مقدار و کدام غذا را میل کنند.

با رعایت این تعادل، بدن بچه ها به شکلی تبدیل می شود که برای آن ها مناسب است.

 همچنین، باوم می‌گوید: «همواره به والدین می‌گویم که وزن به تنهایی چیز زیادی درباره سلامت کودک در اختیارمان قرار نمی دهد.»

او می‌گوید در صورتی که منحنی رشد کودک درست مطابق با روند طبیعی در نمودار رشد باشد و با سرعت ثابتی این روند را طی کند، نشان‌دهنده این است که رشد آن‌ کاملا متناسب است.

او می گوید که اگر یک کودک منحنی ثابتی را در نمودار رشد خود دنبال کند، نشان می دهد که با سرعتی که قرار است رشد کند، رشد می کند.

اما در صورتی که «روند رشد کودک شتاب زیادی داشته باشد، ممکن است دلیل آن وجود یک نگرانی پزشکی، اجتماعی یا رشدی باشد و افزایش وزن فقط یک علامت است».

«با توجه به کاری که انجام می دهم، دریافتم که دلیل ضعف سلامتی در افراد به ندرت به عدم آگاهی در مورد رژیم غذایی، ورزش و رفتارهای سلامتی آن ها مربوط می شود. مشکل اصلی این است که افراد به دلیل تجریه موانع سیستماتیکی، مشکلات زیادی برای مراقبت از خود و دسترسی به خدمات بهداشتی دارند.»

– جی باوم، RD، CDE

گام بعدی چیست؟

علاوه بر انجام مطالعات بیشتر در مورد برنامه غذایی مطلوب در دوران بارداری، به مطالعات بیشتری در این موضوعات نیاز است: اینکه آیا وزن می تواند عامل تعیین کننده ای در سلامت کلی کودک باشد یا خیر و همچنین لازم است پژوهش‌هایی در مورد عواقب برچسب زدن در مورد وزن افراد در جامعه پزشکی انجام شود.

همچنین مسئله مهم تر از وزن یا BMI، بررسی هایی است که باید توسط مراقب های بهداشتی در رابطه به مراقبت های بهینه و بدون تعصب وزن برای زنان باردار و کودکان ارائه شود.

رعایت رژیم غذایی سالم در دوران بارداری برای سلامت مادر و رشد طبیعی جنین در حال رشد اهمیت زیادی دارد، اما موضوع سلامتی بسیار فراتر از تمرکز بر وزن است.

 بنابراین، امید این است که یک رژیم غذایی متعادل در دوران بارداری همواره باقی بماند، چرا که والدین الگوهای خوبی برای تغذیه سالم فرزندشان هستند و رعایت آن می تواند برای کل خانواده هوشمندانه باشد.

منبع: verywellfit.com / ترجمه: فاطمه شهابی